Aostralopitek

Aostralopitek
Klopenn bugel Taung (Australopithecus) Aet da get
Rummatadur filogenetek
Riezad :	Animalia
Skourrad :	Chordata
Kevrennad :	Mammalia
Urzhad :	Primates
Kerentiad :	Hominidae
Genad :	Australopithecus
Anv skiantel
Australopithecus Dart, 1925
D'ar vevoniezh e tenn ar pennad-mañ.

Australopithecus, eus al latin australis hag eus an henc'hresianeg πίθηκος pithekos ("marmouz"), zo ur genad hominini, a reer aostralopiteked anezhe ivez, hag a veve en Afrika e-doug diwezh ar Plioken ha deroù ar Pleistoken. Diwan a reas ar genad Homo (hag an dud a vremañ) a-douez an Australopithecus, evel ur skourr breur da Australopithecus sediba. Ar genadoù Paranthropus ha Kenyanthropus zo diwanet ivez a-douez Australopithecus.
Australopithecus zo un ezel eus an ismeuriad Australopithecina^[1][2] ma lakaer ivez Ardipithecus a-wezhioù^[3] daoust ma vez implijet ar ger Australopithecina a-wezhioù d'ober anv eus izili Australopithecus hepken.
E-touez spesadoù ar genad emañ A. garhi, A. africanus, A. sediba, A. afarensis, A. anamensis, A. bahrelghazali hag A. deyiremeda. Dizemglev zo da c'houzout hag-eñ e tlefe bezañ renket spesadoù Australopithecus a zo e genadoù nevez, pe hag-eñ eo heñvelster Paranthropus ha Kenyanthropus gant Australopithecus, abalamour ma'z eo digempoell an daksonomiezh dreist-holl^[4][5].

Ar spesad kentañ eus ar genad zo anavezet, A. anamensis, a vevas e reter Afrika war-dro 4,2 milion a vloavezhioù zo. Karrekaennoù Australopithecus a zeuas da vezañ skignet en un doare ledanoc'h-ledan en reter hag e su Afrika^[6], a-raok dianadiñ war-dro 1,9 milion a vloavezhioù zo (pe etre 1,2 ha 0,6 milion a vloavezhioù zo ma reer anv eus Paranthropus). Daoust ma n'eus chomet hini ebet eus ar strolladoù staget war-eeun ouzh al lignez-se, Australopithecus en deus bet diskennidi, rak ar genad Homo a ziwanas a-douez ur spesad Australopithecus^{[4][7][8][9][10]} d'ur mare bennak etre 3 ha 2 vilion a vloavezhioù zo^[11].

An aostralopiteked o deus perzhioù henaek (empennoù bihan a-walc'h) ha perzhioù emdroetoc'h (dentadur tost da hini ar genad Homo). Kroget e oant da vont war daou droad, neoazh ne c'hellent ket en ober e-pad pell.
Australopithecus en doa daou pe dri gen eilet hag a zeue eus SRGAP2 war-dro 3,4 ha 2,4 milion a vloavezhioù zo (SRGAP2B ha SRGAP2C). An eil anezhe en doa ur roll e kresk niver an neuronoù hag en o dilec'hiadenn en empenn mab-den^[12][13]. Kemmoù bras c'hoarvezet e korfadurezh an dorn a weler ivez, da gentañ e karrekaennoù A. afarensis war-dro 3 milion a vloavezhioù zo (bizied berraet e-keñver ar biz-meud ha kemmoù er c'houbloù etre ar biz-yod, an tristurieg hag ar pennog)^[14].

Hep mar ebet, brudetañ karrekaenn aostralopitek dizoloet eo hini Lucy, un Australopithecus afarensis dizoloet e 1974 en Ethiopia (rannvro Afar) gant ur skipailh etrebroadel, ar Breizhad Yves Coppens ennañ.

1. ↑ Wood, Richmond, 2000
2. ↑ Briggs, Crowther, 2008, p. 124
3. ↑ Wood, 2010
4. ↑ ^4,0 ha^4,1 Haile-Selassie, Y (27 Here 2010). "Phylogeny of early Australopithecus: new fossil evidence from the Woranso-Mille (central Afar, Ethiopia)". 'Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences' 365 (1556): 3323–3331. DOI:10.1098/rstb.2010.0064
5. ↑ Hawks, John (2017-03-20). 'The plot to kill Homo habilis'.
6. ↑ A. bahrelghazali a ziskouez e oa skignet ar genad kalz pelloc'h evit ar pezh a c'heller soñjal diwar ar c'harrekaennnoù dizoloet.
7. ↑ (1999) "Australopithecus garhi: a new species of early hominid from Ethiopia". Science 284 (5414): 629–35. DOI:10.1126/science.284.5414.629
8. ↑ Exploring the fossil record: Australopithecus africanus
   (en)
   .
9. ↑ (2010) "Australopithecus sediba: a new species of Homo-like australopith from South Africa". Science 328 (5975): 195–204. DOI:10.1126/science.1184944
10. ↑ Toth, Nicholas and Schick, Kathy (2005). "African Origins" in The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies (Editor: Chris Scarre). London: Thames and Hudson. Page 60. (ISBN 0-500-28531-4)
11. ↑ (5 July 2016) "From Australopithecus to Homo: the transition that wasn't". Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences 371 (1698): 20150248. DOI:10.1098/rstb.2015.0248
12. ↑ Reardon, Sara (2012-05-03). The humanity switch: How one gene made us brainier
    (en-US)
    .
13. ↑ (June 2017) "Structural History of Human SRGAP2 Proteins". Molecular Biology and Evolution 34 (6): 1463–1478. DOI:10.1093/molbev/msx094. ISSN 0737-4038
14. ↑ (April 2008) "The evolutionary history of the hominin hand since the last common ancestor of Pan and Homo". Journal of Anatomy 212 (4): 544–562. DOI:10.1111/j.1469-7580.2008.00865.x