Apomorfia

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Una apomorfia (d'o griego "forma deseparata") ye un caracter biolochico evolutivament novedoso, derivato evolutivament d'un atro caracter que se troba present en un taxon ancestral filocheneticament prosimo. L'apomorfia ye lo caracter contraposato a la plesiomorfia, que fa referencia a lo caracter mas antigo, de lo cual dimana l'apomorfia.

A diferenciación entre apomorfia y plesiomorfia no puede estar absoluta, y pende en gran mesura d'es livels hierarquicos entre os que se faiga la comparanza. Por eixemplo:

• Si se contimpara lo taxon d'es mamiferos contraposando-lo con o conchunto d'os tetrapodos, o ueso d'o martiello de l'oído diferenciato d'estes ye una apomorfia. Por contra, si se mira lo cartilago articular d'es anfibios, ye la plesiomorfia que corresponde a ixa apomorfia, porque o martiello ye una evolución d'ixe cartilago.
• Si consideramos os animals como cochunto, a columna vertebral ye una apomorfia que caracteriza concretament a os vertebratos. Manimenos, si lo que queremos fer ye caracterizar a posesión de columna vertebral en un paixaro en comparanza con tot lo taxon d'es vertebratos, alavez a columna ye un caracter plesiomorfico porque ya se troba en os antipasatos vertebratos d'ixe paixaro y tamién en toz os descendients no-paixaros d'ixes antipasatos.