Balaenognathus

Balaenognathus
Martill et al., 2023
Okres istnienia: kimeryd PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 154.8/149.2 154.8/149.2
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	archozaury
Rząd	pterozaury
Podrząd	Pterodactyloidea
Nadrodzina	Ctenochasmatoidea
Rodzina	Ctenochasmatidae
Rodzaj	Balaenognathus
Typ nomenklatoryczny
Balaenognathus maeuseri

Balaenognathus – rodzaj późnojurajskiego pterozaura z grupy pterodaktyli i rodziny Ctenochasmatidae.

Skamieniałości nieznanego zwierzęcia znaleziono w Wattendorfie, w Bawarii w południowych Niemczech. Spoczywały wśród wapieni płaskich pochodzących z epoki jury późnej, z kimerydu, należących do formacji Torleite wchodzącej w skład Jury Frankońskiej, gdzie od XVIII wieku znajdywano liczne szczątki pterozaurów. Nowe skamieniałości również okazały się świetnie zachowanymi pozostałościami pterozaura, wraz z połączeniami stawowymi i zębami, a nawet odciskami tkanek miękkich, w tym odciskiem błony tworzącej pterozaurze skrzydła^[1].

Uwagę badaczy przykuł pysk zwierzęcia. Jego czubek rozszerzał się szpatułkowato, bocznie wklęsły, z zębami rozmieszczonymi jedynie po bokach, jednak nie na przedzie. Tam znajdowała się przerwa, przez którą zwierzę przepuszczało wodę. Zębów było w sumie 480, leżały po bokach i tworzyły coś w rodzaju drobnego sitka, służącego odcedzaniu pokarmu z wody. Zwierzę musiało pływać bądź brodzić w płytkiej wodzie, zanurzając w niej pysk dzięki ruchom szyi. Woda wpływała przodem pyska, wypływała zaś między zębami, na których odcedzał się pokarm^[1].

Znalezisko zaliczone zostało do rodziny Ctenohasmatidae. Umieszczono je w osobnym rodzaju. Nazwę rodzajową Balaenognathus zaczerpnięto od nazwy naukowej wala, rodzaju walenia obejmującej wala grenlandzkiego, żywiącego się w nieco podobny sposób^[1]. Znacznie większy, niekiedy stutonowy wieloryb, żywi się, otwierając otwór gębowy i następnie pozwlając, by woda przepływała przez zwieszakące się z jego podniebienia fiszbiny, na których osadza się pokarm^[2]. W rodzaju umieszczono pojedynczy gatunek Balaenognathus maeuseri. Upamiętnia on Matthiasa Mäusera, jak piszą autorzy publikacji, ich współautora i przyjaciela, który zmarł w trakcie pisania tej pracy. Holotyp, przechowywany w Muzeum HIstorii Naturalnej w Bamberg, skatalogowano jako NKMB P2011-633^[1].

Badacze przeprowadzili analizę filogenetyczną, przy czym metodą ścisłego konsensusu z 1683 rozważanych drzew uzyskano następujące^[1] (uproszczono):