Cianogeno

Cianogeno
Plata kemia strukturo de la Cianogeno
Tridimensia kemia strukturo de la Cianogeno
Alternativa(j) nomo(j)
Etanodunitrilo Karbona nitrido Nitriloacetonitrilo Oksalonitrilo
Kemia formulo	C2N2
CAS-numero-kodo	460-19-5
ChemSpider kodo	9605
PubChem-kodo	9999
Merck Index	15,2681
Fizikaj proprecoj
Aspekto	senkolora, brulema, toksa gaso kun tranĉa odoro
Molmaso	52,036 g·mol−1
Denseco	0,9537g cm−3
Fandpunkto	-27,9  °C
Bolpunkto	-21,1  °C
Refrakta indico	${\displaystyle n_{761}^{20}}$ 1,3780[1]
Solvebleco	Akvo:450 g/L
Mortiga dozo (LD50)	350 ppm
Sekurecaj Indikoj
Riskoj	R12 R23 R50/53
Sekureco	S16 S33 S45 S63
Pridanĝeraj indikoj
Danĝero F+ Tre brulema T+ Venena N Damaĝaj substancoj
GHS Damaĝo Piktogramo
GHS Signalvorto	Damaĝa substanco
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H220, H280, H330, H400, H410
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P210, P260, P271, P273, P284, P304+340, P310, P320, P377, P381, P391, P403, P403+233, P405, P410+403, P501[2]
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25  °C kaj 100 kPa)

Cianogeno aŭ C₂N₂ estas organika kombinaĵo de nitrogeno kaj karbono, senkolora, brulema, toksa gaso kun tranĉa odoro, uzata en sintezo de sennombraj kemiaj derivaĵoj. Cianogeno estas la anhidrido de la oksamido:

${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{-\,2\;H_{2}O}}\,}}}$

Preparado de la cianogeno per senhidratigo de la oksamido.

Cianogeno estis unue sintezita en jaro 1815 de la franca kemiisto Joseph Louis Gay-Lussac (1778-1850), kiu determinis ĝian empirikan formulon kaj nomis ĝin. La nomo cianogeno venas el la greka lingvo [κυανός (kyanos, blua)] kaj γεννάω (gennao, mi kreis), ĉar ciannidoj estis unue izolitaj de la sveda kemiisto Carl Wilhelm Scheele (1742-1786) el la pigmento prusa bluo ^[3].

Ĉirkaŭ 1850, cianogena sapo estis uzita de fotografiistoj por forigi arĝentaj spuroj el iliaj manoj. Ĝi ricevis gravecon dum kreskado en la fabrikado de sterkoj en la fino de la 19-a jarcento kaj restis grava peraĵo en la produktado de aliaj derivaĵoj uzataj en agrikulturo. Ĝi uzatas kiel stabiligaĵo en la fabrikado de nitrocelulozo.

Kiel ĉiuj cianidoj, cianogena estas toksa kaj ĝi facile reduktiĝas al cianido, kio venenigas la enzimon konatan kiel citokromo c okzidazo-n.^[4]

1. ↑ Chemical Book
2. ↑ PubChem
3. ↑ Prusa bluo aŭ heksacianoferato (IV) de fero (III), ankaŭ Fe₄[Fe(CN)₆]₃
4. ↑ [Citokromo c oksidazo estas enzimo trovata en la mitokondrioj de bakterioj, arĥioj kaj eŭkariotoj.