Back سحالي فجرية Arabic Eolacertilia English Eolacertilia Spanish نخستمارمولکان FA Eolacertilia French Eolacertilia Italian Eolacertilia Dutch Eolacertilia NB Eolacertilia Portuguese 始蜥目 Chinese
| Eolacertilia | |
| Robinson, 1967 | |
| Okres istnienia: perm–trias późny | |
 Rekonstrukcje czaszek i szczęk gadów z grupy Eolacertilia i rodziny Kuehneosauridae: Pamelina (A) z Polski, Kuehneosaurus (B) z Wielkiej Brytanii i Icarosaurus (C) z Ameryki Północnej | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| (bez rangi) | Neodiapsida |
| Infragromada | |
| Nadrząd | |
| Infrarząd |
Eolacertilia |
Eolacertilia – wymarły klad zauropsydów istniejący już w permie (270–250 mln lat) i przetrwały do triasu[1]. Przedstawiciele tej grupy zasiedlali tereny dawnej Pangei, najwięcej skamieniałości odkryto w Afryce, ale także w Ameryce Północnej i Europie. Obecnie do tej grupy gadów wlicza się rodzinę Kuehneosauridae oraz rodzaj Paliguana (wchodzący w skład monotypowej rodziny Paliguanidae)[2]. Wyglądem i budową kości przypominały jaszczurki (Lacertilia), obie grupy zwierząt mają charakterystyczny kształt i budowę okolicy skroniowej.
Według Richarda Estesa (1983) Eolatertilia to takson nadrzędny wobec Lacertilia, jednak według innych podobny wygląd to przykład konwergencji[3]. Natomiast taksonami siostrzanymi do tej grupy są np. rodzaje Marmoretta, Sophineta, a także łuskonośne (Squamata) i sfenodonty (Sphenodontia), wchodzące w skład Lepidosauromorpha[2]. Sam takson Eolacertilia należy do Neodiapsida, lecz czasem zaliczany do Archosauromorpha lub Lepidosauromorpha[4].
Niektórzy przedstawiciele Eolacertilia jak: Kuehneosaurus, Icarosaurus czy Pamelina mieli zdolność do lotu. U rodzaju Pamelina takowe „skrzydła” nie są jeszcze dobrze rozwinięte, lecz potrafiła już dobrze szybować, natomiast rodzaj Icarosaurus miał lepiej rozwiniętą błonę lotną, dzięki czemu mógł szybować w triasowych lasach[5]. Odkryta na stanowisku Czatkowice 1 w Polsce Pamelina jest jedną z pierwszych skamieniałości z rodziny Kuehneosauridae w Polsce[2], zaś lądowa Paliguana pochodziła z Afryki[6]. Została odnaleziona wraz ze skamieniałościami lystrozaurów[6]. Podobny sposób lokomocji wykształcił się u jaszczurek z rodzaju Draco oraz wymarłego rodzaju Coelurosauravus[5][7]. Zarówno te wymarłe gady, jak i jaszczurki z rodzaju Draco dzięki swej błonie lotnej mogą/mogły poruszać się lotem ślizgowym[5].
- ↑ Marc EH Jones i inni, Integration of molecules and new fossils supports a Triassic origin for Lepidosauria (lizards, snakes, and tuatara), „BMC Evolutionary Biology”, 13, 2013, DOI: 10.1186/1471-2148-13-208, PMID: 24063680 (ang.).
- ↑ a b c Susan E. Evans, An early kuehneosaurid reptile (Reptilia: Diapsida) from the Early Triassic of Poland, „Palaeontologia Polonica”, 65, 2009, s. 145–178 (ang.).
- ↑ †infraorder Eolacertilia Robinson 1967 (diapsid). Fossilworks.org. [dostęp 2022-02-16]. (ang.).
- ↑ Adam C. Pritchard, Sterling J. Nesbitt, A bird-like skull in a Triassic diapsid reptile increases heterogeneity of the morphological and phylogenetic radiation of Diapsida, „Royal Society Open Science”, 4 (10), 2017, DOI: 10.1098/rsos.170499, PMID: 29134065 (ang.).
- ↑ a b c Jimmy A. McGuire, Robert Dudley, The Biology of Gliding in Flying Lizards (Genus Draco) and their Fossil and Extant Analogs, „Integrative and Comparative Biology”, 51 (6), 2011, s. 983–990 (ang.).
- ↑ a b David P. Ford i inni, A reassessment of the enigmatic diapsid Paliguana whitei and the early history of Lepidosauromorpha, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 288 (1957), 2021 (ang.).
- ↑ Susan E. Evans, Hartmut Haubold, A review of the Upper Permian genera Coelurosauravus, Weigeltisaurus and Gracilisaurus (Reptilia: Diapsida), „Zoological Journal of the Linnean Society”, 90, 1987, s. 275–303 (ang.).