Llithfaen

Llithfaen

Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Pistyll
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.9606°N 4.4489°W
Cod OS	SH355431
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)
AS/au y DU	Liz Saville Roberts (Plaid Cymru)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Pentref yng nghymuned Pistyll, Gwynedd, Cymru, yw Llithfaen^[1][2] ( ynganiad ). Saif ar arfordir gogleddol penrhyn Llŷn ger llechweddau deheuol Yr Eifl ar ffordd y B4417 o Lanaelhaearn i Nefyn.

Tyfodd y boblogaeth pan agorwyd nifer o chwareli gwenithfaen ar yr Eifl yn y 19g. Adeiladwyd llawer o dai newydd ac mae cyfrifiad 1881 yn dangos nifer fawr o fewnfudwyr o ardaloedd eraill yn Llŷn ei hun, o Benmaenmawr a chyn belled â'r Alban. Yn hanner cyntaf y 19g, cyn agor chwareli llithfaen lleol fel yr un yn Nant Gwrtheyrn, arferai nifer o dyddynwyr y plwyf ychwanegu at eu hincwm trwy dorri grug ar lethrau Tre'r Ceiri a'i gludo ar eu cefnau yn feichiau mawr i'w werthu fel tanwydd ym marchnad Pwllheli am 6 cheiniog y baich.^[3]

Mae yno siop sydd yn gael ei redeg gan y gymuned a Thafarn Y Fic, sydd hefyd yn cael ei rhedeg gan gwmni cydweithredol.

O bentref Llithfaen mae modd cyrraedd Nant Gwrtheyrn ar hyd lôn sy'n arwain tua'r gogledd i gyfeiriad y môr. Yma y sefydlwyd y Ganolfan Iaith Genedlaethol. Ar un o dri chopa'r Eifl mae bryngaer enwog Tre'r Ceiri.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)^[4] ac yn Senedd y DU gan Liz Saville Roberts (Plaid Cymru).^[5]

1. ↑ "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 13 Hydref 2021.
2. ↑ British Place Names; adalwyd 21 Chwefror 2022
3. ↑ Hanes Eglwysi a Phlwyfi Lleyn, gol. D. T. Davies (Pwllheli, 1910)
4. ↑ Gwefan Senedd Cymru
5. ↑ Gwefan Senedd y DU