Patois

Un patois (en francés, pronunciáu [patwa]) ye una variedá llingüística esencialmente oral, falada nun ámbitu xeográficu llindáu, que puede amenorgase a una llocalidá o a un conxuntu de llocalidaes, xeneralmente rurales. Ye un sistema llingüísticu amenorgáu, ensin estatus cultural o social estable, que depende d'un dialeutu del que s'estrema por numberoses traces fonolóxicos, morfosintácticos y lexicales.^[1] La xerarquización ente llingües, dialeutos y patois correspuende más a la sociollingüística qu'a la llingüística descriptiva, yá que cualquier variedá lingüístisca, cualesquier patois, ye un sistema llingüísticu en sí, y polo tanto una llingua, ensin que por ello dos patois vecinos constituyan dos llingües distintes. Los dialeutólogos prefieren llamar «dialeutu» a les variedaes xeográfiques d'un conxuntu más estendíu al que llamen «llingua», pudiendo cada dialeutu estremase de la mesma en subvariedaes.^[2]

Estos patois son descendientes direutos de variedaes romances distintes del francés estándar. L'estatus del francés estándar como símbolu de la unidá de Francia, xunto cola estensión de l'alfabetización al traviés de la educación pública dende finales del sieglu XIX, que namái se lleva a cabu en francés estándar, llevaron a una falta de prestíu de los distintos patois que fueron apostraos y progresivamente abandonaos. Por cuenta de la situación de diglosia del patois respectu al francés estándar, el patois tenía un usu acutáu reserváu a les situaciones familiares y más informales, polo que na esfera pública escarecíen de estatus cultural o social. A finales del sieglu XIX estes variedaes usábense llargamente en Francia, y na década de 1930 envalórase que, tantu en llingües d'oïl como en llingües d'oc, Francia cuntaba unos 150 patois que teníen cada unu la so propia «lliteratura», compuesta de poesíes, sobremanera cantares, y que dacuando apaecía n'artículos o en cróniques de periódicos llocales.^[1]

Lingüísticamente, sicasí, los patois provienen de variedaes romances qu'en dalgún momentu tuvieron la mesma considerancia que'l francés parisín (nel que se basaría'l francés estándar por razones puramente polítiques). Los patois fueron sistemes llingüísticos estables, carauterizaos por isogloses fonolóxiques, morfosintáctiques y léxiques claramente delimitadas.^{[ensin referencies]} Anque na so última fase como llingües amenaciaes munchos patois exhibíen los síntomes d'una llingua que ta siendo abandonada: simplificación morfolóxica, perda de léxicu, etc.

Etimológicamente, patois procedería del verbu del francés antiguu «patoyer», y esi de la mesma de patte (pata), que significaba «falar coles manes» o «gesticular pa faese entender». Tradicionalmente, solía tener una connotación claramente despreciatible escontra les variedaes llingüístiques de Francia, y usábase pa definir una fala pocu intelixible, hasta bocayón y vulgar.^[1] Na Encyclopédie de 1778, cuando'l francés de París alzóse como modelu lliterariu, defínese'l términu patois como'l llinguaxe conrotu como'l que se fala en casi toles provincies [...] Nun se fala la llingua más que na capital (Apud Certeau et alii, 1975:51).

Asina mesmu, nel norte de los Alpes y en rexones alredor de la ciudá de Lyon, según en valles d'Italia (valle d'Aosta y 8 valles d'El Piamonte) y Suiza (Suiza romanda), entiéndese llocalmente por patois una serie de dialeutos rexonales del francoprovenzal o arpitano.^[3]

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} CNRTL, Centru Nacional de Recursos Testuales y Lexicales. «Patois» (francés). Consultáu'l 7 de xineru de 2014.
2. ↑ Jean Sibille. «FRANCE (Arts et culture). les langues régionales» (francés). Encyclopaedia Universalis. Consultáu'l 16 de febreru de 2014.
3. ↑ «Qu'est-ce que l'arpitan?» (francés). Arpitania.ch/.eu - Aliance Culturèla Arpitanna, 2004-2014. Consultáu'l 11 d'agostu de 2015.