Pibonwyen

Cethren iâ sydd yn ffurfio wrth i ddŵr sy'n diferu rewi yw pibonwyen,^[1] a elwir hefyd yn rhew bargod.^[2]

Gaeaf 1813-14...From many buildings, icicles full 1 1⁄2 yard long were seen suspended. One fall of snow continued 48 hours incessantly, after the ground had been covered with a condensation, the result of [nearly] 4 weeks’ continued frost. A fair was kept on the Thames. This winter was long, but not remarkable for intensity of cold.^[3]

Ar wahan i pibonwy, mae Geiriadur Prifysgol Cymru yn rhestru cloÿn iâ a chloch iâ ar gyfer y nodwedd hynod hon. Mae’r gair pibonwy yn mynd yn ôl i gyfres yr `Oianau' yng Nghanu Myrddin yn yr 13ganrif:

Eiry hid impen clun. gan cun callet

Pibonvy imblev. blin wy russet

sef, o’i gyfieithu i’r iaith fodern, “Eira hyd ym mhen clun; gyda chwn NEU fleiddiaid y coedydd [yn gwmni]. Pibonwy mewn blew [= barf a gwallt]. Blin yw fy rhawd”.^[4]

1. ↑  pibonwy. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 30 Hydref 2014.
2. ↑  rhew. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 30 Hydref 2014.
3. ↑ Diaries of Walter Davies (Gwallter Mechain) for various periods from 1822–1845 (Gyda diolch i Cerys Jones, Myfyrwraig ôl-radd, Prifysgol Aberystwyth)
4. ↑ Gyda diolch i’r Athro Gwyn Thomas am y cyfieithiad