Skijavoneska

Skijavoneska ili spada skijavoneska (ital. spada schiavonesca, slovenski mač) je mač, obično vrste jednoiporučnih mačeva, koji se prvi put javljaju u jugoistočnoj Evropi kasnog XIV veka.

Jednoiporučni mačevi nastaju u kasnijem srednjem veku kao nova forma dugačkih mačeva, adaptirani iz borba sa teškim čeličnim oklopima u kojima su se retko koristili štitovi, pri čemu su bili potrebni modifikovani mačevi i nove, razvijenije mačevalačke tehnike. Jednoiporučni mačevi (dužina sečiva 75-110 cm, obično oko 105 cm) bili su duži od jednoručnih (40-80 cm, ponekad i metar), ali kraći i lakši od teških dvoručnih mačeva (120-150 cm, neki i po dva metra, mada su ovo bili više mačevi za pokazivanje nego za borbu), i mogli su se voditi jednom i obema rukama. Izvori pak govore da su se tehnike izvodile obično obema rukama, zbog čega se često klasifikuju kao dvoručni mačevi, a sa obe ruke bile su izvodljive bolje tehnike u odnosu na ranije jednoručne ili teške dvoručne mačeve.

Osobina mača skijavoneske bila je u nakrsnici u obliku latiničkog slova S. Uloga takve nakrsnice mogla je da se sastoji u tome da se sečivo protivnikovog oružja na trenutak otkloni u stranu ili uglavi u povijenom kraku nakrsnice i time omogući dovoljno vremena da se uzda kontratehnika ili udarac. Takav manevar bilo je moguće izvesti pre svega protiv sečiva sablje, posebno turskog tipa sablje zvane kilidž. Tehnika je navodno adaptirana iz borba sa Osmanlijama i njihovim sabljama.

Najstariji danas poznati oblici mačeva sa S nakrsnicom kovani su u Srbiji u razdoblju između maričkog (1371) i kosovskog (1389) boja, šta je dovelo do teze da je skijavoneska nastala u Srbiji krajem XIV veka, pri čemu pojedini arheolozi govore i o srpskom maču. Ova teorija međutim nije utvrđena, jer se mačevi sa S nakrsnicom javljaju isto u Vizantiji i Ugarskoj, kao i kasnije u drugim susednim zemljama, tako da se poreklo skijavoneske ne može tačno odrediti. U XV veku albanski, grčki kao i slovenski najamnici iz Dalmacije donose mačeve sa S nakrsnicom u Veneciju, gde su, između ostalog, činili gardu mletačkih duždova. U Veneciji mač dobija svoj današnji naziv kao slovenski mač odnosno spada skijavoneska.