Tsunami

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Un tsunami (d'o chaponés tsu, "puerto" u "badía", y nami, "onda marina"; literalment significa gran onda en o puerto) tamién conoixito como maremoto (d'o latín mare, mar y motus, movimiento) ye una onda marina u un conchunto d'ondas de gran enerchía que son producitas cuan bel fenomeno extraordinario esplaza verticalment una gran masa d'augua. Se calcula que o 90% d'istos fenomenos son prevocatos por tierratremos, en o cual caso se les diz, mas concretament, tsunamis tectonicos. A enerchía d'un maremoto pende d'a suya altaria (amplaria d'a onda) y a suya velocidat. A enerchía total escargata sobre una zona de costa tamién penderá d'a cantidat de picos que leve o tren d'ondas (en o Tsunami de l'oceano Indico habió 7 picos). Ista mena d'ondas rechira una cantidat d'augua muito superior a las ondas marinas superficials producitas per l'aire. Os tsunamis plegan muito luent d'o suyo orichen, a mils de kilometros.

As explosions volcanicas tamién pueden chenerar tsunamis. En 1883 a erupción freato-magmatica d'o Krakatoa en produció un que arribó en a isla de Chava y mató a 36.417 personas.^[1]

1. ↑ (es) Diodora Calvo Aldea, Maria Teresa Molina Álvarez, Joaquín Salvachúa Rodríguez: Ciencias de la tierra y medioambientales. 2º Bachilleraro. 2010 McGraw-Hill, p 151