Zooarxeologiya

Zooarxeologiya — zoologiya (heyvanların öyrənilməsi) və arxeologiyanı (keçmiş insan mədəniyyətinin öyrənilməsi) birləşdirən hibrid bir elmdir. Arxeozooloqlar və fauna analitikləri də adlandırılan zooarxeoloqlar arxeoloji ərazilərdən heyvan qalıqlarını öyrənirlər.^[1]. Fauna qalıqları heyvan öldüyü zaman geridə qalan əşyalardır. Bunlara sümüklər, qabıqlar, saçlar, dərilər, zülallar və DNT daxildir. Sümüklər və qabıqlar arxeoloji ərazilərdə ən yaxşı şəkildə qorunur. Fauna qalıqları adətən sağ qalmır. Onlar müxtəlif şərtlərə görə parçalana və ya qıra bilər. Bu, qalıqları müəyyən etmək və onların əhəmiyyətini şərh etməkdə çətinliklər yarada bilər.^[2]

Zooarxeologiya "hibrid" elm kimi xidmət edir: keçmiş insan mədəniyyətini öyrənən arxeologiya və heyvanların öyrənilməsi ilə məşğul olan zoologiya elmlərinin tədqiqatlarını birləşdirir.^[3] Buna görə də zooarxeoloqlar antropoloqlar, paleontoloqlar, arxeoloqlar, zooloqlar, ekoloqlar və s. ola bilər. Bununla belə, zooarxeologiyanın əsas diqqəti təkcə keçmiş heyvanların qalıqlarını tapmaq deyil, daha sonra insanların və onların ətraf mühitin (əsasən heyvan populyasiyalarının) necə birgə mövcud olduğunu müəyyən etmək və anlamaqdır.^[4] Fauna qalıqları pəhriz, əhliləşdirmə, alətlərdən istifadə və ya ritual haqqında məlumat verə bilər. Zooarxeologiya heyvanların özlərini, yaxınlıqdakı qrupları və yerli mühitləri hərtərəfli başa düşməkdə dəyərli rol oynayır. Zooarxeologiya tədqiqatçılara keçmiş insan-mühit qarşılıqlı təsirləri haqqında daha bütöv bir anlayışa sahib olmağa imkan verir və beləliklə, bu mövzunu ətraf mühit arxeologiyasının alt sahəsinə çevirir.

1. ↑ "Zooarchaeology | Reading Ancient Animal Remains". zooarch.illinoisstatemuseum.org. 2023-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-22.
2. ↑ Yohe II, Robert M. Archaeology: The Science of the Human Past. Pearson. 2006. 248–264.
3. ↑ "Zooarchaeology | Reading Ancient Animal Remains". zooarch.illinoisstatemuseum.org. 19 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 July 2020.
4. ↑ L. Lloveras; M. Moreno‐García; J. Nadal. "The eagle owl (Bubo bubo) as a leporid remains accumulator: taphonomic analysis of modern rabbit remains recovered from nests of this predator". International Journal of Osteoarchaeology. 19 (5). September 2009. doi:10.1002/oa.v19:5. ISSN 1047-482X.