Zoonosis

An zoonosis sarong nakakaulakit na hilang dara nin sarong pathogen (sarong nakakaulakit na ahente, arog nin bacterium, virus, parasito, o prion) na nagdakit hali sa sarong hayop (sa parate sarong bertebrado) pasiring sa sarong tawo.^[1][2][3] Sa parate, an inot na inulakitan na tawo nagpapaabot kan nakakaulakit na ahente sa dai mababa sa saro pang tawo, na na iyo man an maulakit sa iba.

Mayor na modernong mga hilang arog kan hilang na Ebola virus asin salmonellosis mga zoonosis. An HIV sarong hilang na zoonotic na ipinasa sa mga tawo kan inot na kabtang kan ika-20 siglo, alagad ngunyan nag-mutate na ini sa sarong lain na hilang nin tawo sana.^[4][5][6] An kadaklan na mga strain kan bird flu asin swine flu mga zoonosis, an mga virus na ini nagsasalak sa mga strains nin pantawong flu asin pwedeng magkawsa nin pandemya arog kan 1918 Spanish flu or an 2009 swine flu.^[7] An impeksyon na taenia solium saro sa mga napapabayaan na tropikal na hilang na igwang darang kahaditan sa publikong salud asin beterinarya sa mga endemikong rehiyon.^[8] An mga zoonosis pwedeng ikawsa nin raya nin mga pathogen arog kan kakaluwas pa sanang mga virus, bacteria, fungi asin mga parasito; sa 1,415 na midbid nang mga pathogens na nakakaulakit sa tawo, 61% an zoonotiko.^[9] Kadaklan sa mga hilang kan tawo guminikan sa mga hayop; minsan siring, mga hilang sana na parating imbweldo sa pagpasa gikan sa bakong tawo pasing sa tawo, an ibinibilang na direktang zoonosis.^[10]

An mga zoonosis igwa nin manlain-lain na moda nin transmisyon. Sa direktang zoonosis an hulang direktang naipapasa hali sa mga hayop pasiring sa mga tawo sa paagi nin mga midya arog baga nin duros (influenza) o paagi nin kagat asin laway (rabies).^[11] Sa kabaliktaran, an transmisyon pwede man na mangyari sa paagi nin intermediate na ispesye (na inaapod na vector), na nagdadara kan pathogen na dai nagkakahilang. Kun an mga tawo nag-uulakit sa mga hayop, iyan inaapod na reverse zoonosis o anthroponosis.^[12] An termino hali sa Gryego: ζῷον zoon "hayop" asin νόσος nosos "hilang".

An henetika kan host may mahalagang kabtang sa pagdeterminar kun arin na mga virus kan hayop an makagigibo nin mga kopya kan sadiri ninda sa hawak nin tawo. An mga peligrosong virus nin hayop iyo an mga nangangaipo nin dikit na mutation tanganing ireplikar an mga sadiri ninda sa selula nin tawo. Peligroso an mga virus na ini huli ta an kinakaipuhan na mga kombinasyon nin mga mutasyon tibaad biglang lumangkaw sa natural na reservoir.^[13]

1. ↑ "zoonosis". Merriam-Webster Dictionary. Retrieved 29 March 2019.
2. ↑ WHO. "Zoonoses". Archived from the original on 3 January 2015. Retrieved 18 December 2014.
3. ↑ "A glimpse into Canada's highest containment laboratory for animal health: The National Centre for Foreign Animal Diseases". science.gc.ca. Government of Canada. 22 October 2018. Archived from the original on 20 June 2019. Retrieved 16 August 2019. Zoonoses are infectious diseases which jump from an animal host or reservoir into humans.
4. ↑ Sharp PM, Hahn BH (September 2011). "Origins of HIV and the AIDS pandemic". Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine. 1 (1): a006841. doi:10.1101/cshperspect.a006841. PMC 3234451. PMID 22229120.
5. ↑ Faria NR, Rambaut A, Suchard MA, Baele G, Bedford T, Ward MJ, et al. (October 2014). "HIV epidemiology. The early spread and epidemic ignition of HIV-1 in human populations". Science. 346 (6205): 56–61. Bibcode:2014Sci...346...56F. doi:10.1126/science.1256739. PMC 4254776. PMID 25278604.
6. ↑ Marx PA, Alcabes PG, Drucker E (June 2001). "Serial human passage of simian immunodeficiency virus by unsterile injections and the emergence of epidemic human immunodeficiency virus in Africa". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences. 356 (1410): 911–920. doi:10.1098/rstb.2001.0867. PMC 1088484. PMID 11405938.
7. ↑ Scotch M, Brownstein JS, Vegso S, Galusha D, Rabinowitz P (September 2011). "Human vs. animal outbreaks of the 2009 swine-origin H1N1 influenza A epidemic". EcoHealth. 8 (3): 376–380. doi:10.1007/s10393-011-0706-x. PMC 3246131. PMID 21912985.
8. ↑ Coral-Almeida M, Gabriël S, Abatih EN, Praet N, Benitez W, Dorny P (6 July 2015). "Taenia solium Human Cysticercosis: A Systematic Review of Sero-epidemiological Data from Endemic Zones around the World". PLOS Neglected Tropical Diseases. 9 (7): e0003919. doi:10.1371/journal.pntd.0003919. PMC 4493064. PMID 26147942.
9. ↑ Taylor LH, Latham SM, Woolhouse ME (July 2001). "Risk factors for human disease emergence". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences. 356 (1411): 983–989. doi:10.1098/rstb.2001.0888. PMC 1088493. PMID 11516376.
10. ↑ Marx PA, Apetrei C, Drucker E (October 2004). "AIDS as a zoonosis? Confusion over the origin of the virus and the origin of the epidemics". Journal of Medical Primatology. 33 (5–6): 220–226. doi:10.1111/j.1600-0684.2004.00078.x. PMID 15525322.
11. ↑ "Zoonosis". Medical Dictionary. Archived from the original on 28 June 2013. Retrieved 30 January 2013.
12. ↑ Messenger AM, Barnes AN, Gray GC (2014). "Reverse zoonotic disease transmission (zooanthroponosis): a systematic review of seldom-documented human biological threats to animals". PLOS ONE. 9 (2): e89055. Bibcode:2014PLoSO...989055M. doi:10.1371/journal.pone.0089055. PMC 3938448. PMID 24586500.
13. ↑ Warren CJ, Sawyer SL (April 2019). "How host genetics dictates successful viral zoonosis". PLOS Biology. 17 (4): e3000217. doi:10.1371/journal.pbio.3000217. PMC 6474636. PMID 31002666.