Kousaliteit

Kousaliteit, noodwendigheid of oorsaaklikheid,^[1] is die verwantskap tussen 'n gebeurtenis (die oorsaak) en 'n tweede gebeurtenis (die effek), waar die tweede verstaan word as 'n fisiese konsekwensie van die eerste.

In algemene gebruik is kousaliteit ook die verwantskap tussen 'n stel faktore (oorsake) en een of ander fenomeen (die effek). Enigiets wat 'n effek affekteer is 'n faktor in daardie effek. 'n Direkte faktor is 'n faktor wat 'n effek direk affekteer, dit is, sonder enige bemiddelende of tussenliggende faktore. Die verband tussen 'n oorsaak (of oorsake) en 'n effek in hierdie opsig kan ook as 'n kousale neksus aangedui word.

Oorsake en gevolge staan tipies in 'n verwantskap met veranderinge, gebeure of prosesse; sulke oorsake is Aristoteles se 'leidende oorsake'. Die woord 'oorsaak' sal hier ook deug vir 'verduideliking' of die 'verklarende antwoord op 'n vraag', insluitend Aristoteles se materiaal, finaal, en formele oorsake; dan is die 'oorsaak' die explanans terwyl die 'effek' die explanandum is. In hierdie geval is daar verskeie herkenbare soorte 'oorsake'; kandidate sluit in objekte, prosesse, eienskappe, veranderlikes, feite en die toestand van sake; enige nalaat om die bestaan of relevansie van verskillende soorte 'oorsake' te onderskei, kan tot 'n debat lei.

Die filosofiese ondersoek na die onderwerp van kousaliteit strek oor millennia. In die Westerse filosofiese tradisie, gaan die gesprek hieroor minstens terug tot Aristoteles, en die onderwerp bly aktueel in eietydse filosofie.

1. ↑ Benewens "causality", ook "causation" in Engels, wat in die OED verklaar word as: "Die aksie wat meebring; die verwantskap tussen oorsaak en effek"