Monaco

Vorstedom Monaco
Principauté de Monaco (Frans)
Principatu de Munegu (Monegaskies)

Vlag Wapen
Nasionale leuse: Deo Juvante (Latyn vir: "Met die hulp van God")
Volkslied: Hymne Monégasque (Frans vir: "Volkslied van Monaco")
Hoofstad	Monaco[1][2] 43°44′N 7°25′O / 43.733°N 7.417°O / 43.733; 7.417
Grootste stad	Monte Carlo 43°44′N 7°26′O / 43.733°N 7.433°O / 43.733; 7.433
Amptelike tale	Frans[3]
Regering • Monarg • Staatsminister	Unitêre parlementêre grondwetlike monargie Albert II Didier Guillaume
Onafhanklikheid • Huis van Grimaldi • Frans-Monegaskiese Verdrag • Eerste grondwet • Frans-Monegaskiese Verdrag	1297 1861 1911 2002
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	2[4] km2  (253ste) 0,77 myl2 feitlik geen[5]
Bevolking  - 2024-skatting  - 2016-sensus  - Digtheid	31 813[4] (216de) 37 308[6] 15 906,5 / km2 (1ste) 41 315,6 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2015-skatting $7,672 miljard[4] (171ste) $115 700[4] (3de)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2022-skatting $8,784 miljard[4] (159ste) $190 513[7] (2de)
MOI (2008)	0,956[8] (1ste)  –  baie hoog
Geldeenheid	Euro (€) (EUR)
Tydsone  - Somertyd	MET (UTC+01) MEST (UTC+02)
Internet-TLD	.mc
Skakelkode	+377

Monaco (Frans Monaco, [mɔnako]; Monegaskies: Munegu), amptelik die Vorstedom Monaco (Frans: Principauté de Monaco; Monegaskies: Principatu de Munegu), is 'n Europese stad- en mikrostaat. Ná die Vatikaanstad is Monaco die tweede kleinste land ter wêreld en word deur die oudste heersende dinastie, die Huis van Grimaldi, geregeer.

Monaco is tussen Frankryk en die Middellandse See geleë, aan die Franse Riviera of Côte d'Azur ("Asuurblou Kus") en sowat 21 km van die Franse grens met Italië af. Monaco, wat volledig deur Franse staatsgebied omsluit word, bestaan hoofsaaklik uit die ou stad Monaco en die woongebiede wat later bygevoeg is. Dit is die digbevolkste staat ter wêreld met meer as 16 000 inwoners per vierkante kilometer.

Na Monaco word dikwels verwys as die Manhattan van die Middellandse See, 'n bynaam wat op die talle wolkekrabbers en voortdurende boubedrywighede in die vorstedom sinspeel. Monaco is allermins een van die aantreklikste kusoorde langs die Franse Riviera – Monte Carlo word eerder as 'n lofsang op glas en beton beskryf, versinnebeeld deur veelverdieping-hotelle en woonsteltorings wat uit 'n doolhof strate verrys en met hul helder fasades 'n sterk kontras vorm teen die heuwels in die agtergrond. Nogtans is daar ook 'n historiese kwartier, geleë op 'n groot rotsformasie aan die hawe se suidekant, Le Rocher. Hier is ook die prinslike paleis geleë.

Die vraagstukke, wat die klein vorstedom in die gesig staar, verskil nie baie van dié van groter lande nie. Die handhawing van die openbare orde is 'n prioriteit vir die regering; lae misdaadsyfers is belangrik om Monaco se aantreklikheid vir die welgesteldes en skones te bewaar. Terselfdertyd het Monaco aan die begin van die 21ste eeu die voorheen ongekende stap gedoen om sy deure vir hoofstroom-toerisme te open.

Toeriste word deur die aangename klimaat en uitstekende infrastruktuur met 'n hoë digtheid luukse hotelle en eersterangse restourante (waaraan tien Michelin-sterre toegeken is^[9]) gelok; welvarendes trek daarnaas voordeel uit Monaco se reputasie as verskaffer van finansiële dienste, belastingshawe – alhoewel lande soos Frankryk moeite doen om die vorstedom se aantrekkingskrag op belastingontduikers te verminder, terwyl ook inligting uitgeruil word met die Amerikaanse federale belastingsdiens Internal Revenue Service (IRS) – en jaghawe. Met uitsondering van Franse burgers, wat in hul geboorteland belastingpligtig bly, hoef permanente bewoners geen belasting op inkomste en erflatings te betaal nie – rede genoeg vir welvarende buitelanders om hulle in die vorstedom te vestig. Ondernemings trek eweneens voordeel uit Monaco se belastingwetgewing.

Bekende persoonlikhede uit die televisie- en vermaakbedryf vergader jaarliks in Monaco ter geleentheid van Monte Carlo se televisiefees wat danksy 'n inisiatief van vors Rainier III sedert 1961 gehou word. Die invloed van Monaco se eie uitsaaibedryf strek ver buite sy grense. Sedert die 1960's maak Radio Monte-Carlo (RMC) gebruik van senders met baie groot reikwydtes om gehore in groot dele van Frankryk te teiken. Sedert die 1970's word ook programme vir Italiaanse luisteraars uitgesaai. RMC beskik oor uitgebreide FM-netwerke in albei lande. Franse radioprogramme word aangevul deur die televisiediens TV Monte-Carlo (TMC).^[10]

1. ↑ (en) "United-Nations data, country profile". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 April 2020. Besoek op 18 April 2020.
2. ↑ (en) "Constitution of Monaco (art. 78): The territory of the Principality forms a single commune.". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 April 2020. Besoek op 29 April 2020.
3. ↑ (fr) "Constitution de la Principauté". Raad van die Regering. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Julie 2011. Besoek op 22 Julie 2011.
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2 4,3 4,4} (en) "Monaco". Central Intelligence Agency. Besoek op 2 September 2024.
5. ↑ (fr) "Monaco en Chiffres" (PDF). Vorstedom Monaco. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 15 November 2009. Besoek op 15 November 2009.
6. ↑ (fr) "Recensement de la Population 2016" (PDF). Monegaskiese Instituut vir Statistiek en Ekonomiese Studies (IMSEE). Februarie 2018. Besoek op 2 September 2024.
7. ↑ (en) "GDP per capita (current US$) – Monaco". Wêreldbank. Besoek op 6 Januarie 2021.
8. ↑ (en) "Filling Gaps in the Human Development Index" (PDF). United Nations ESCAP. Februarie 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 5 Oktober 2011. Besoek op 5 Oktober 2011.
9. ↑ (de) Frankfurt-live.com, 8 Junie 2020: Tourismus in Monaco nimmt wieder Fahrt auf. Besoek op 21 Augustus 2020
10. ↑ (en) BBC.com: Monaco profile – Media. Besoek op 21 Augustus 2020