Oostenryk

Republiek Oostenryk
Republik Österreich (Duits)

Vlag Wapen
Volkslied: Land der Berge, Land am Strome (Duits vir: "Land van Berge, Land aan die rivier")
Hoofstad	Wene 48°12′N 16°21′O / 48.200°N 16.350°O / 48.200; 16.350
Grootste stad	Wene
Amptelike tale	Duits1
Regering • President • Kanselier • Adjunkkanselier • President van die Nasionale Raad • President van die Federale Raad	Federale parlementêre grondwetlike republiek Alexander Van der Bellen Karl Nehammer Werner Kogler Wolfgang Sobotka Claudia Arpa
Onafhanklikheid Stigting van • Naam • Markgraafskap Oostenryk • Hertogdom Oostenryk • Aartshertogdom Oostenryk • Keiserryk Oostenryk • Oostenryk-Hongarye • Duits-Oostenryk • Eerste Republiek • Huidige grondwet • Bondstaat • Anschluss • Tweede Republiek • Staatsverdrag	1 November 996 976 17 September 1156 6 Januarie 1453 11 Augustus 1804 30 Maart 1867 12 November 1918 10 September 1919 10 November 1920 1 Mei 1934 13 Maart 1938 27 April 1945 27 Julie 1955
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	83 882,56 km2  (113de) 32 387,24 myl2 0,84 (2015)[1]
Bevolking  - 2023-skatting  - Digtheid	9 104 772[2] (93ste) 107,6 / km2 (106de) 278,7 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $645,560 miljard[3] (43ste) $70 821[3] (14de)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $552,339 miljard[3] (33ste) $60 594[3] (17de)
MOI (2021)	0,916[4] (25ste)  –  baie hoog
Gini (2022)	27,8[5] –  medium
Geldeenheid	Euro (€) (EUR)
Tydsone  - Somertyd	MET (UTC+1) MEST (UTC+2)
Internet-TLD	.at
Skakelkode	+43
1. Daarbenewens Hongaars en Kroaties in Burgenland, Sloweens in Karinthië.[6]

Oostenryk (Duits: Österreich, [ˈøːstɐˌʁaɪç], luister (hulp·inligting)), amptelik die Republiek Oostenryk (Republik Österreich, luister (hulp·inligting)), is 'n federale republiek in Sentraal-Europa wat uit nege deelstate (waaronder die hoofstad Wene) bestaan. Die land grens in die weste aan Switserland en Liechtenstein, in die noorde aan Duitsland en Tsjeggië, in die ooste aan Slowakye en Hongarye, en in die suide aan Italië en Slowenië. Die huidige grense is in die Vredesverdrag van Saint-Germain in 1919 vasgelê wat die ontbinding van Oostenryk-Hongarye ná die Eerste Wêreldoorlog gereël het.

Die vroegste gedokumenteerde gebruik van die Duitse landsnaam Österreich as Ostarrichi is in 'n Oudhoogduitse teks van 996 oorgelewer. Daarnaas was ook die Latynse naam Austria gebruiklik. In 1156 het Oostenryk, wat oorspronklik hoofsaaklik deur setlaars uit die aangrensende Beiere ontwikkel is, 'n selfstandige hertogdom in die Heilige Romeinse Ryk geword. Nadat die Babenberg-dinastie in 1246 uitgesterf het, het die land onder Habsburgse bewind gekom. Die gebied, wat as Oostenryk bekendgestaan het, het later die hele Habsburgse monargie behels en uiteindelik die Keiserryk Oostenryk, wat in 1804 gestig is, en die Oostenrykse helfte van die dubbelmonargie Oostenryk-Hongarye wat van 1867 af as veelvolkestaat bestaan het.

Die huidige republiek, aanvanklik vanweë die oorheersende taal ook Duits-Oostenryk genoem, is in 1918 gevorm nadat Oostenryk-Hongarye 'n nederlaag in die Eerste Wêreldoorlog gely het en die seëvierende geallieerdes die vereniging van Duits-Oostenryk met die Duitse Ryk (retrospektief ook Republiek van Weimar genoem) verbied het. As selfstandige republiek het Oostenryk tussen die twee wêreldoorloë tot 'n diktatoriese korporatiewe staat ontwikkel voordat dit in 1938 met die sogenaamde Anschluss of aansluiting by die Nasionaal-Sosialisties oorheerste Duitse Ryk ingelyf is.

Die geallieerde moondhede, wat Oostenryk – net soos Duitsland – ná die Tweede Wêreldoorlog as besettingsmagte geadministreer het, het Oostenryk se selfstandige status herstel. Ná die einde van die geallieerde besetting het Oostenryk homself in 1955 tot 'n permanent onsydige, onafhanklike republiek verklaar en tot die Verenigde Nasies toegetree. Oostenryk is sedert 1 Januarie 1995 'n lidland van die Europese Unie. In 1999 is die Euro-geldeenheid ingevoer; Euro-banknote en -muntstukke is sedert 2002 in omloop.

1. ↑ (en) "Surface water and surface water change". OESO. Besoek op 7 Maart 2024.
2. ↑ (de) "Bevölkerung zu Jahresbeginn nach administrativen Gebietseinheiten (Bundesländer, NUTS-Regionen, Bezirke, Gemeinden) 2002 bis 2023 (Gebietsstand 1. Januarie 2023)". Statistik Austria. 1 Januarie 2023. Besoek op 7 Maart 2024.
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2 3,3} (en) "Austria". Internasionale Monetêre Fonds. Oktober 2023. Besoek op 7 Maart 2024.
4. ↑ (en) "Human Development Report 2021/2022" (PDF). United Nations Development Programme. 2021. Besoek op 7 Maart 2024.
5. ↑ (en) "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". Eurostat. Besoek op 7 Maart 2024.
6. ↑ (de) "Regionale Sprachen Österreichs". Rechtsinformationssystem des Bundes. 2013. Besoek op 7 Maart 2024.