Safawidiese Ryk

ملک وسیع‌الفضای ایران
mulk-i vasi' al-fazā-yi īrān
مملکت ایران
mamlikat-i īrān
Safawidiese Ryk

← 1501–1736 → →
Vlag Wapen
Die Safawidiese Ryk op sy grootste onder Abbas I van Persië
Hoofstad	Tabris (1501–1555) Qazvin (1555–1598) Isfahan (1598–1736)
Taal/Tale	Persies (ampstaal),[1] Azerbeidjans, Georgies, Sirkassies, Armeens
Godsdiens	Twaalfer-Sjiisme (Staatsgodsdiens)[2]
Regering	Monargie
Koning van konings (Sjahansja)
- 1501–1524	Ismail I (eerste)
- 1732–1736	Abbas III (laaste)
Grootvisier
- 1501–?	Mohammad Zakariya Kujuji (eerste)
- 1729–1736	Nader Qoli Beg (laaste)
Wetgewer	Staatsraad
Historiese tydperk	Nuwe Tyd
- Stigting van die Safawidiese orde deur Safi-ad-din Ardabili	1301
- Stigting	1501
- Hotaki-inval	1722
- Herowering onder Nadir Sjah	1726–1729
- Ontbinding	8 Maart 1736
- Kroning van Nadir Sjah	1 Oktober 1736
Geldeenheid	Tuman, Abbasi (insluitende Abazi), Sjahi.[3] 1 Tuman = 50 Abbasi. 1 Tuman = 50 Franse livres. 1 Tuman = £3 6s 8d.

Die Safawidiese Ryk (Persies: دودمان صفوی, Dudmān e Safavi^[4]) was een van die mees kenmerkende heersende dinasties van Iran, en word dikwels beskou as die aanvang van die moderne Iranse geskiedenis.^[5] Die Safawidiese sjahs het een van die drie Buskruitryke regeer; die ander twee was die Mogolryk en die Ottomaanse Ryk.^[6] Hulle het een van die grootste Iranse ryke na die 7de-eeuse Islamitiese verowering van Persië bestuur,^{[7][8][9][10]} en het die Twaalfer-Sjiisme as die amptelike godsdiens van die ryk gevestig,^[11] een van die belangrikste keerpunte in die geskiedenis van Islam.

Die Safawidiese dinastie het sy oorsprong in die Safawidiese orde van Soefisme, wat in die stad Ardabil van die Azerbeidjan-streek-streek gestig is. Dit was van gemengde herkoms (Koerdies^[12] en Azerbeidjans,^[13] insluitende ondertrouery met Georgiese,^[14] Sirkassiese,^[15][16] en Ponties-Griekse^[17] hoogwaardigheidsbekleërs). Vanaf hul basis in Ardabil het die Safawiede hul beheer oor dele van Groter-Iran gevestig en die Iranse identiteit in die streek hervestig,^[18] en het sodoende die eerste inheemse dinastie sedert die Sassanidiese Ryk geword wat 'n nasie onder die amptelike naam Iran kon vestig.^[19]

Die Safawiede was vanaf 1501 tot 1722 aan bewind (benewens 'n kort restaurasietydperk tussen 1729 en 1736) en, op hul hoogtepunt, het hulle die hele Iran, Azerbeidjan, Bahrein, Armenië, oostelike Georgië, dele van die noordelike Kaukasus, Irak, Koeweit en Afghanistan, asook dele van Turkye, Sirië, Pakistan, Turkmenistan en Oesbekistan oorheers.

Ten spyte van hul ondergang in 1736 het hulle 'n groot nalatenskap met die herlewing van Iran as 'n ekonomiese vesting tussen oos en wes, die oprigting van 'n effisiënte staat burokrasie gebaseer op die skeiding van magte, hul argitektoniese innovasies en begunstiging van beeldende kunste. Die Safawiede kenmerk die streek tot vandag toe deur die verspreiding van Twaalfer-Sjiisme in Iran, asook groot dele van die Kaukasus, Anatolië en Mesopotamië.

1. ↑ (en) Roemer, H. R. (1986). "The Safavid Period". The Cambridge History of Iran, Vol. 6: The Timurid and Safavid Periods. Cambridge: Cambridge University Press, bl. 189–350. ISBN 0-521-20094-6, bl. 331
2. ↑ (en) The New Encyclopedia of Islam, Ed. Cyril Glassé, (Rowman & Littlefield Publishers, 2008), bl. 449.
3. ↑ (en) Ferrier, RW, A Journey to Persia: Jean Chardin's Portrait of a Seventeenth-century Empire, bl. ix.
4. ↑ (fa) Afšār, ta·līf-i Iskandar Baig Turkmān. Zīr-i naẓar bā tanẓīm-i fihristhā wa muqaddama-i Īraǧ (2003). Tārīkh-i ʻʻālamārā-yi ʻʻAbbāsī (Čāp-i 3. uitg.). Tihrān: Mu·assasa-i Intišārāt-i Amīr Kabīr. pp. 17, 18, 19, 79. ISBN 978-964-00-0818-8.
5. ↑ (en) "SAFAVID DYNASTY". Encyclopædia Iranica. 
6. ↑ (en) Streusand, Douglas E., Islamic Gunpowder Empires: Ottomans, Safavids, and Mughals (Boulder, Col : Westview Press, 2011) ("Streusand"), bl. 135.
7. ↑ (en) Helen Chapin Metz. Iran, a Country study. 1989. University of Michigan, bl. 313.
8. ↑ (en) Emory C. Bogle. Islam: Origin and Belief. University of Texas Press. 1989, bl. 145.
9. ↑ (en) Stanford Jay Shaw. History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. 1977, bl. 77.
10. ↑ (en) Andrew J. Newman, Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire, IB Tauris (30 Maart 2006).
11. ↑ (en) RM Savory, Safavids, Encyclopedia of Islam, Tweede uitgawe.
12. ↑ (en) RM Savory. Ebn Bazzaz. Encyclopædia Iranica
13. ↑ (en) "Peoples of Iran" Encyclopædia Iranica. RN Frye.
14. ↑ (en) Aptin Khanbaghi (2006) The Fire, the Star and the Cross: Minority Religions in Medieval and Early. London & New York. IB Tauris. ISBN 1-84511-056-0, bl. 130–1
15. ↑ (en) Yarshater, Ehsan (2001). Encyclopædia Iranica. Routledge & Kegan Paul. p. 493. ISBN 978-0-933273-56-6. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
16. ↑ (en) Khanbaghi, Aptin (2006). The Fire, the Star and the Cross: Minority Religions in Medieval and Early Modern Iran. I.B. Tauris. p. 130. ISBN 978-1-84511-056-7. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
17. ↑ (en) Anthony Bryer. "Greeks and Türkmens: The Pontic Exception", Dumbarton Oaks Papers, Vol. 29 (1975), Appendix II "Genealogy of the Muslim Marriages of the Princesses of Trebizond"
18. ↑ (en) Why is there such confusion about the origins of this important dynasty, which reasserted Iranian identity and established an independent Iranian state after eight and a half centuries of rule by foreign dynasties? RM Savory, Iran under the Safavids (Cambridge University Press, Cambridge, 1980), bl. 3.
19. ↑ (en) Alireza Shapur Shahbazi (2005), "The History of the Idea of Iran", in Vesta Curtis ed., Birth of the Persian Empire, IB Tauris, London, bl. 108.