Sun Yat-sen

Sun Yat-sen (/ˈsʌn ˌjætˈsɛn/; gebore Sun Deming; 12 November 1866-12 Maart 1925)^[1][2] was 'n Chinese staatsman, dokter en politieke filosoof, wat as voorlopige eerste president gedien het van die Republiek van China en die eerste leier van die Kuomintang (Nasionalistiese Party van China). Hy word die 'Vader van die Nasie' in die Republiek van China genoem, en die 'Voorloper van die Revolusie' in die Volksrepubliek China vir sy instrumentele rol in die omverwerping van die Qing-dinastie tydens die Xinhai-rewolusie. Sun is uniek onder die Chinese leiers in die 20ste eeu omdat dit wyd eerbiedig is in beide die vasteland van China en Taiwan.^[3]

Sun word beskou as een van die grootste leiers van die moderne China, maar sy politieke lewe was een van 'n voortdurende stryd en gereelde ballingskap. Na die sukses van die revolusie in 1911, bedank hy vinnig as president van die nuutgestigte Republiek van China en gee dit oor aan Yuan Shikai. Hy het gou in ballingskap gegaan in Japan vir veiligheid, maar het teruggekeer om 'n revolusionêre regering in die Suide te stig as 'n uitdaging vir die krygshere wat 'n groot deel van die land beheer het. In 1923 het hy verteenwoordigers van die Kommunistiese Internasionaal na Kanton genooi om sy party te herorganiseer en 'n brose alliansie met die Kommunistiese Party van China aangegaan. Hy het nie geleef om te sien hoe sy party die land verenig onder sy opvolger, Chiang Kai-shek, in die Noordelike ekspedisie nie. Hy sterf in Beijing aan galblaaskanker op 12 Maart 1925.^[4]

Sun se belangrikste nalatenskap is sy politieke filosofie, bekend as die Drie beginsels van die mense: Mínzú (民族 主義, Mínzú Zhǔyì) of nasionalisme (onafhanklikheid van buitelandse oorheersing), Mínquán (民權 主義, Mínquán Zhǔyì) of "regte van die mense" (soms vertaal as "demokrasie"), en Mínshēng (民生 主義, Mínshēng Zhǔyì) of lewensbestaan van mense (soms vertaal as "kommunitarisme" of "welsyn").^[5][6][7]

1. ↑ Singtao daily. Saturday edition. 23 October 2010. 特別策劃 section A18. Sun Yat-sen Xinhai revolution 100th anniversary edition 民國之父.
2. ↑ "Chronology of Dr. Sun Yat-sen". National Dr. Sun Yat-sen Memorial Hall. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 April 2014. Besoek op 12 Maart 2014.
3. ↑ , William L. (1968). The political institutions of modern China. Springer publishing. ISBN 9789024705528. bl 92.
4. ↑ Barth, Rolf F.; Chen, Jie (2 September 2016). "What did Sun Yat-sen really die of? A re-assessment of his illness and the cause of his death". Chinese Journal of Cancer. 35 (1): 81. doi:10.1186/s40880-016-0144-9. PMC 5009495. PMID 27586157.
5. ↑ "Three Principles of the People". Encyclopedia Britannica. Besoek op 15 Mei 2017.
6. ↑ Schoppa, Keith R. (2000). The Columbia Guide to Modern Chinese History. Columbia university press. ISBN 0231500378, ISBN 9780231500371. p 73, 165, 186.
7. ↑ Sun Yat-sen (3 Augustus 1924). "三民主義：民生主義 第一講 [Three Principles of the People : People's living]". 國父全集 [Father of the nation's scripts]. pp. 0129–0145. Besoek op 30 Desember 2019. 我們國民黨提倡民生主義，已經有了二十多年，不講社會主義，祇講民生主義。社會主義和民生主義的範圍是甚麼關係呢？近來美國有一位馬克思的信徒威廉氏，深究馬克思的主義，見得自己同門互相紛爭，一定是馬克思學說還有不充分的地方，所以他便發表意見，說馬克思以物質為歷史的重心是不對的，社會問題才是歷史的重心；而社會問題中又以生存為重心，那才是合理。民生問題就是生存問題...... {{cite book}}: |work= ignored (hulp)