Munich

Munich
coat of arms of Munich (en)
y
Alministración
País	Alemaña
Estáu federáu	Estáu Llibre de Baviera
Regierungsbezirk	Alta Baviera
Tipu d'entidá	ciudá universitaria
Señor burgomaestre de Múnich (es)	Dieter Reiter (Partíu Socialdemócrata d'Alemaña)
Nome oficial	München (de)[1]
Nome llocal	München (de)[1]
Códigu postal	80331–81929 y 85540
Xeografía
Coordenaes	48°08′15″N 11°34′30″E / 48.1375°N 11.575°E / 48.1375; 11.575
Munich Munich (Alemaña)
Superficie	310.71 km²
Altitú	519 m
Llenda con	Múnich (es) , Dachau (es) , Fürstenfeldbruck (es) , Garching bei München (es) , Q55278376 , Q55278629 , Neubiberg (es) , Oberschleißheim, Ismaning (es) , Unterföhring (es) , Aschheim (es) , Feldkirchen (es) , Haar (es) , Putzbrunn (es) , Unterhaching (es) , Grünwald (es) , Pullach (es) , Neuried, Planegg (es) y Gräfelfing
Demografía
Población	1 510 378 hab. (31 avientu 2023) - 725 905 homes (30 setiembre 2021) - 762 297 muyeres (30 setiembre 2021)
Porcentaxe	32.91% de Alta Baviera
Densidá	4861,05 hab/km²
Más información
Fundación	1158
Prefixu telefónicu	089
Estaya horaria	UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes	Edimburgu, Kiev, Verona, Burdeos, Sapporo, Cincinnati, Ḥarare y Monterrey
muenchen.de

Munich o Múnich (n'alemán München, en bávaru Minga y en checu Mnichov) ye una ciudá n'Alemaña, capital y principal ciudá del estáu llibre de Baviera. Asitiada a la vera del ríu Isar, al norte de los Alpes Bávaros, la ciudá ye la tercera mayor d'Alemaña y la decimosegunda mayor de la Xunión Europea, con una población d'alredor de 1.450.381 habitantes, y de seis millones na so área metropolitana. La ciudá, considerada la primera d'Alemaña y la cuarta d'Europa en calidá de vida (encuesta Mercer, 2015^[2]), ye ún de los principales centros culturales, de teunoloxía y finances, educativu, financieru y turísticu del país y del continente.

El nome de la ciudá deriva de la pallabra del alemán antiguu Munichen, que significa "polos monxos". y fai referencia a los monxos benedictinos que vivíen nún monesteriu asitiáu nel llugar qu'anguaño ocupa'l cascu antiguu de la ciudá. La primera mención documental de la ciudá remóntase a 1158; de magar 1255 la ciudá foi'l llugar de residencia de los duques de Bavaria. Los colores oru y prietu, los colores del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu, tienen sío los colores oficiales de la ciudá de magar la dómina de Lluis IV de Baviera, que fizo de la ciudá la sede de la residencia imperial. Tres de la xunificación definitiva, tres d'un periodu de más de 200 años de divisiones y subdivisiones, de Baviera, la ciudá convirtióse na so capital en 1506.

La católica Munich foi un baluarte cultural de la Contrarreforma, y llugar de combates na posterior Guerra de los Trenta Años. Sicasí, caltúvose físicamente intacta pese a la ocupación de los protestantes suecos, porque l'alcalde prefirió abri-yos les puertes de la ciudá a los invasores a soportar un sitiu y la destrucción y el saqueo que lu habrían de siguir.

La ciudá, que pasó de ser capital d'un ducáu a capital d'un electoráu en 1623, y en 1806 d'un reinu soberanu, aprovechó esta cabera circunstancia pa dir ganando, demientres el sieglu XIX, el so calter de centru artísticu, cultural y científicu, pa lo qu'aprovechó'l sofitu de los reis de Baviera. En 1918, demientres la Revolución Alemana, la casa de Wittelsbach, que tenía gobernao Bavaria dende 1180, foi obligada a abdicar en Munich, a lo que siguió la proclamación d'una efímera república socialista.

Na década de 1920 la ciudá foi'l llugar de nacencia de dellos partíos políticos: el más destacáu foi'l partíu nazi (NSDAP), fundáu nella en 1920. Magar que'l primer intentu nazi de baltar el gobiernu alemán en 1923, el conocíu como Putsch de Munich, fracasó al ser albortáu pola policía bavara, los nazis, dempués d'algamar el poder, declararon la ciudá como Hauptstadt der Bewegun (capital del movimientu). Demientres la Segunda Guerra Mundial la ciudá foi fuertemente bombardiada, de forma que más del 50% de tola ciudá, incluyíu'l 90% del so cascu históricu, foi destruyíu poles bombes aliaes.

El periodu postbélicu entamó cola ocupación de la ciudá, hasta 1949, pol exércitu de los Estaos Xuníos. Dempués de que colaran entamó la medría de la so población y del so crecimientu económicu, nel periodu conocíu como Wirtschaftswunder (milagru económicu). A diferencia d'otres ciudaes alemanas que foran destruyíes polos bombardeos demientres la guerra, Munich reconstruyó la mayoría del so paisaxe arquiteutónicu tradicional, que complementó con edificaciones modernes destinaes a agospiar los Xuegos Olímpicos de 1972. Nes décades vinientes Munich y la so rodiada conocieron un importante crecimientu económicu, que llevó a ella a industries d'alta teunoloxía ya instituciones científiques de sonadía. La ciudá, que tien tases de desemplegu perbaxes, ye la sede d'importantes multinacionales como BMW, Siemens, MAN, Linde o Allianz, y tamién de cientos de pequeñes y medianes empreses. Hai na ciudá importantes universidaes, museos y teatros, que, xunto colos eventos deportivos, festivales y la fiesta del Oktoberfest, atraen a la ciudá a millones de visitantes añalmente.

1. ↑ ^{1,0 1,1} Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Identificador GND: 4127793-4. Llingua de la obra o nome: alemán. Data de consulta: 26 payares 2022. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
2. ↑ Quality of Living City Rankings