Organofosfat

Organofosfat (ponekad skraćen na OP) ili fosfat ester I je generalni naziv za estre fosforne kiseline. Mnoge od najvažnijih biohemikalija su organofosfati, uključujući i DNK i RNK, kao i mnog od kofaktora koji su bitni za život. Organofosfati su osnova mnogih insekticida, herbicida i nervnih agensa . Agencija za zaštitu životne sredine SAD navodi organofosfate kao veoma visoko akutno toksične za pčele, divlje životinje i ljude.^[1] Nedavne studije ukazuju na moguću vezu sa štetnim efektima u neurobihejvioralnom razvoju fetusa i djece, čak i na veoma niskojrazini zloženosti. Organofosfati se naširoko koristi kao otapal , plastifikatori i EP aditivi.

Organofosfati se široko upotrebljavaju, kako u prirodnim i sintetičkim aplikacijama zbog lahkoće povezivanja organskih grupa:

OP(OH)₃ + ROH → OP(OH)₂(OR) + H₂O;

OP(OH)₂(OR) + R'OH → OP(OH)(OR)(OR') + H₂O;

OP(OH)(OR)(OR') + R"OH → OP(OR)(OR')(OR") + H₂O.

Estri fosfata imajući OH kiselinske grupe i djelomično su deprotonisani u vodenoj otopini. Naprimjer, DNK i RNK su polimeri tipa [PO₂(OR)(OR')⁻]_n. Polifosfati također formiraju estre; važan primjer polifosfatni ester je adenozin trifosfat (ATP), koji je monoester trifosforne kiseline (H₅P₃O₁₀). Glavni je generator u prometu energije u ćelijskom metabolizmu.

Alkoholi se mogu odvojiti od fosfatnih estera putem hidrolize, što je suprotno od gore navedenih reakcija. Iz tog razloga, fosfatni esteri su zajednički nositelji organskih grupa u biosintezi.^[2][3]

1. ^ "Basic Information". Clothianidin – Registration Status and Related Information. U.S. EPA. 27. 7. 2012.
2. ^ Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., Ed. (2005): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-1-8.
3. ^ Berberović Lj., Hadžiselimović R., Dizdarević I. (1986): Medicinska antropologija. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 86-01-00364-8.