Gordon Brown

Gordon Brown AS
Prif Weinidog y Deyrnas Unedig
Cyfnod yn y swydd 27 Mehefin 2007 – 11 Mai 2010
Rhagflaenydd	Tony Blair
Olynydd	David Cameron
Canghellor y Trysorlys
Cyfnod yn y swydd 2 Mai 1997 – 28 Mehefin 2007
Rhagflaenydd	Kenneth Clarke
Olynydd	Alistair Darling
Geni	20 Chwefror 1951 Glasgow, Yr Alban, DU
Etholaeth	Kirkcaldy a Cowdenbeath
Plaid wleidyddol	Llafur
Priod	Sarah Brown

Cyn-Brif Weinidog y Deyrnas Unedig yw James Gordon Brown (ganwyd 20 Chwefror, 1951 yn Govan, Glasgow, yr Alban). Cymerodd y swydd ar 27 Mehefin, 2007, tridiau ar ôl dod yn arweinydd y Blaid Lafur. Yn gynt fe wasanaethodd fel Canghellor y Trysorlys dan Tony Blair o 1997 tan 2007, y cyfnod hwyaf i Ganghellor wasanaethu ers Nicholas Vansittart ar ddechrau'r 19g. Mae'n aelod blaenllaw o Cyfeillion Llafur Israel.

Mae gan Brown radd Doethur mewn hanes o Brifysgol Caeredin a threuliodd ei yrfa gynnar yn gweithio fel newyddiadurwr teledu.^[1][2] Cafodd ei ethol yn Aelod Seneddol dros Ddwyrain Dunfermline yn 1983 ac yn AS dros Kirkcaldy a Cowdenbeath yn 2005; ymddeolodd fel AS cyn Etholiad Cyffredinol, 2015 pan gipiodd yr SNP'r sedd.^[3][4]

Fel Prif Weinidog, bu Brown hefyd yn dal swyddi Prif Arglwydd y Trysorlys a Gweinidog dros y Gwasanaeth Sifil. Nodwyd cangelloriaeth Brown gan ddiwygiadau arwyddocaol mewn polisi ariannol a chyllidol Prydain, yn cynnwys trosglwyddiad pwerau gosod cyfraddau llog i Fanc Lloegr, gan ehangu a dwysau grymoedd y Trysorlys. Ei weithredoedd mwyaf dadleuol oedd diddymu cymorth Blaendreth Corfforaeth (ACT) yn ei gyllideb gyntaf – gweithred a gafodd ei beirniadu am ei heffaith ar gronfeydd pensiwn – ^[5] a dileu'r cyfradd treth 10c yn ei gyllideb derfynol yn 2007.^[6]

Yn ystod ei gyfnod fel Prif Weinidog wynebodd Brown ôl-effeithiau'r argyfwng economaidd a gwladoliad cysylltiedig Northern Rock ayb, y ddadl dros y gyfradd treth 10c, cynnydd mewn prisiau olew a phetrol, a chwyddiant cynyddol. Mae Brown hefyd wedi dioddef o ganlyniad i ymchwiliadau i mewn i gyhuddiadau o roddion anweddus i'w blaid, brwydr wleidyddol ddrud dros gadw terfysgwyr honedig o dan glo am 42 niwrnod, a threchiadau sylweddol mewn is-etholiadau, megis Dwyrain Glasgow, 2008. Er i boblogrwydd Brown a'r Blaid Lafur gynyddu ar gychwyn ei brifweinidogaeth, mae'u safiadau mewn polau piniwm ers hynny wedi gostwng yn sylweddol.^[7][8] Yn ystod haf 2008 bu sôn am her bosib i arweinyddiaeth Brown,^{[9][10][11][12]} ond enciliodd fygythiad cystadleuaeth ym mis Hydref yn dilyn Cynhadledd y Blaid Lafur a gwaethygiad yr argyfwng economaidd.^[13] Ymddiswyddodd fel Prif Weinidog ar 11 Mai, 2010.^[14]

1. ↑ (Saesneg) Kearney, Martha (14 Mawrth, 2005). Brown seeks out 'British values'. BBC. Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
2. ↑ (Saesneg) Gordon Brown timeline. BBC (15 Mehefin, 2004). Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
3. ↑ (Saesneg) Brown is UK's new prime minister. BBC (27 Mehefin, 2007). Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
4. ↑ (Saesneg) Gordon Brown. BBC (19 Tachwedd, 2007). Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
5. ↑ (Saesneg) Stewart, Heather (22 Gorffennaf, 2002). Pension blame falls on Brown. The Guardian. Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
6. ↑ (Saesneg) Dawar, Anil (21 Ebrill, 2008). Q&A: 10p tax rate cut. The Guardian. Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
7. ↑ (Saesneg) Prince, Rosa (13 Awst, 2007). Gordon Brown's huge poll lead. Daily Mirror. Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
8. ↑ (Saesneg) Majendie, Paul (13 Ebrill, 2008). Brown in record poll slide. Reuters. Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
9. ↑ (Saesneg) Current Voting Intention. UK Polling Report. Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
10. ↑ (Saesneg) Porter, Andrew (27 Mehefin, 2008). Gordon Brown is 'electoral liability' says anniversary poll. The Daily Telegraph. Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
11. ↑ (Saesneg) Sparrow, Andrew & Mulholland, Hélène (28 Gorffennaf, 2008). Brown hit by call for resignation and bad poll ratings. The Guardian. Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
12. ↑ (Saesneg) Young, Vicky (28 Gorffennaf, 2008). Is Brown seriously at risk of axe?. BBC. Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
13. ↑ (Saesneg) Brown critic 'ends hostilities'. BBC (7 Hydref, 2008). Adalwyd ar 9 Tachwedd, 2008.
14. ↑ Gordon Brown resigns as UK prime minister Gwefan newyddion y BBC. 11-05-2010