Gweriniaeth Ddemocrataidd y Congo

Gweriniaeth Ddemocrataidd y Congo

République Démocratique du Congo
Arwyddair	Cyfiawnder - Heddwch - Gwaith
Math	gwladwriaeth sofran, gwlad
Enwyd ar ôl	Afon Congo
Prifddinas	Kinshasa
Poblogaeth	105,789,731
Sefydlwyd	7 Medi 1822 (Annibyniaeth oddi wrth Gwlad Belg) 30 Mehefin 1960
Pennaeth llywodraeth	Ilunga Ilunkamba Sylvestre
Cylchfa amser	UTC+01:00, UTC+2
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Ffrangeg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Canolbarth Affrica
Gwlad	Gweriniaeth Ddemocrataidd y Congo
Arwynebedd	2,344,858 ±1 km²
Gerllaw	Cefnfor yr Iwerydd
Yn ffinio gyda	Gweriniaeth Canolbarth Affrica, De Swdan, Wganda, Rwanda, Bwrwndi, Tansanïa, Sambia, Angola, Gweriniaeth y Congo, Swdan, Camerŵn, Rwanda
Cyfesurynnau	2.9°S 23.7°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Llywodraeth Gweriniaeth Ddemocrataidd y Congo
Corff deddfwriaethol	Senedd Gweriniaeth Ddemocrataidd y Congo
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Arlywydd Gweriniaeth Ddemocrataidd y Congo
Pennaeth y wladwriaeth	Tshisekedi Tshilombo Felix
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Prif Weinidog
Pennaeth y Llywodraeth	Ilunga Ilunkamba Sylvestre
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)	$55,351 million, $58,066 million
Arian	ffranc y Congo
Cyfartaledd plant	6.006
Mynegai Datblygiad Dynol	0.479
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Gweler hefyd Congo a Gweriniaeth y Congo.

Gwlad yng Nghanolbarth Affrica yw Gweriniaeth Ddemocrataidd y Congo (Ffrangeg: République Démocratique du Congo). Y gwledydd cyfagos yw De Swdan a Gweriniaeth Canolbarth Affrica i'r gogledd, Gweriniaeth y Congo (Brazzaville) i'r gorllewin, Angola a Sambia i'r de, a Thansanïa, Rwanda, Bwrwndi ac Wganda i’r dwyrain. Mae ganddi boblogaeth o 105,789,731 (2023)^[1]. Weithiau, fe'i gelwir gyda'i hen enw, Zaire, sef yr enw a ddefnyddid rhwng 1971 a 1997. O ran ei harwynebedd, hi yw'r wlad fwyaf yn Affrica is-Sahara, a'r ail fwyaf yng nghyfandir Affrica. Ers 2015, gwelwyd llawer o ymladd yn ardal Kivu, yn nwyrain y wlad.

Prifddinas a dinas fwyaf Gweriniaeth Ddemocrataidd y Congo yw Kinshasa.

Mae baner y wladwriaeth wedi newid sawl gwaith ers iddi ei hannibyniaeth yn 1960, oddi wrth Gwlad Belg. Y Prif Weinidog cyntaf oedd Patrice Lumumba (1925 – 1961) a'r Arlywydd oedd Joseph Kasa-Vubu (c. 1915 – 1969).

Ceir tystiolaeth o fodau dynol yno y wlad sy'n dyddio i 90,000 Cyn y presennol. Rhwng 14g a'r 19g roedd Teyrnas y Congo yn rheoli, wedi'i chanoli yn aber Afon Congo. Y Cymro Henry Morton Stanley oedd y dyn gwyn cyntaf i archwilio'r Congo, a hynny ar ran Leopold II o Wlad Belg a ffurfiolwyd 'hawliau' Gwlad Belg i'r wlad yng Nghynghrair Berlin yn 1885. Rhoddwyd yr enw Talaith Rydd y Congo' (Iseldireg: Kongo-Vrijstaat) arni.

Mae Gweriniaeth Ddemocrataidd y Congo yn hynod gyfoethog o ran adnoddau naturiol, ond mae ganddi ansefydlogrwydd gwleidyddol, diffyg seilwaith, problemau â llygredd a chanrifau o echdynnu mwynau; mewn geiriau eraill, mae wedi ei hecsbloetio. Heblaw am y brifddinas Kinshasa, mae'r ddwy ddinas fwyaf wedyn, Lubumbashi a Mbuji-Mayi, wedi'u seilio ar fwyngloddio. Mae allforio mwyaf y Congo yn fwynau amrwd, gyda Tsieina yn derbyn dros 50% o'i hallforion yn 2012. Yn 2016, roedd lefel datblygiad dynol y Congo yn y 176ed allan o 187 o wledydd gan y Mynegai Datblygu Dynol.

1. ↑ https://data.who.int/countries/180. dyddiad cyrchiad: 23 Tachwedd 2023.