Pen Rhionydd

Lleoliad llys gogleddol y Brenin Arthur yw Pen Rhionydd (Cymraeg Canol: Penn Ryonyd, amrywiad: Penryn Rioned), yn ôl y traddodiadau Cymreig cynnar amdano a geir yn y gyfres Trioedd Ynys Prydain.

Cyfeirir at Ben Rhionydd mewn dau o Drioedd Ynys Prydain. Yn nhriawd 1 yng ngolygiad Rachel Bromwich, dywedir fod Arthur yn "Ben Teyrnedd ym Mhen Rhionydd yn y Gogledd" gyda Gwerthmul Wledig yn "Ben Hynaif" iddo a Chyndeyrn Garthwys yn "Ben Esgob".^[1] Mae'r un triawd yn lleoli ei ddau lys arall yng "Nghelliwig yng Nghernyw" a Mynyw. Ceir triawd arall sy'n nodi Pen Rhionydd fel lleoliad un o dri llys Arthur hefyd.^[2]

Yn ogystal, cyfeirir at Ben Rhionydd yn y testun 'Enwau Ynys Brydain' a geir yn Llyfr Gwyn Rhydderch fel lleoliad un o "dair talaith Ynys Brydain", ynghyd â Chelliwig (nas enwir) yng Nghernyw ac Aberffraw yng Ngwynedd.^[3]

Ni cheir cyfeiriadau eraill at Ben Rhionydd yn nhestunau Cymraeg yr Oesoedd Canol.

1. ↑ Trioedd Ynys Prydein: The Triads of the Island of Britain, gol. Rachel Bromwich (Caerdydd, 1978), triawd 1
2. ↑ Trioedd Ynys Prydein, trioedd 1 a 85.
3. ↑ Trioedd Ynys Prydein, t.228