Sawdi Arabia

Sawdi Arabia

Teyrnas Sawdi Arabia (KSA) المملكة العربية السعودية (Arabeg) Ynganiad: al-Mamlaka al-ʿArabiyya as-Suʿūdiyya
Arwyddair	Nid oes Dainoni ond Duw
Math	gwladwriaeth sofran, teyrnas, gwlad
Enwyd ar ôl	Saud I
Prifddinas	Riyadh
Poblogaeth	33,000,000
Sefydlwyd	1727 (Emiradau Diriyah)
Anthem	Llafargan Cenedl Sawdi
Pennaeth llywodraeth	Salman, brenin Sawdi Arabia
Cylchfa amser	UTC+03:00, Asia/Riyadh
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Arabeg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Y Dwyrain Canol, De-orllewin Asia, Gwladwriaethau Arabaidd Gwlff Persia
Arwynebedd	2,250,000 ±1 km²
Gerllaw	Gwlff Persia, Y Môr Coch, Gwlff Aqaba
Yn ffinio gyda	Gwlad Iorddonen, Coweit, Catar, Bahrain, Yr Emiradau Arabaidd Unedig, Oman, Iemen, Irac, Yr Aifft, Iran
Cyfesurynnau	23.71667°N 44.11667°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Council of Ministers of Saudi Arabia
Corff deddfwriaethol	Prif Weinidog Sawdi Arabia
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Brenhinoedd Sawdi Arabia
Pennaeth y wladwriaeth	Salman, brenin Sawdi Arabia
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Prif Weinidog Sawdi Arabia
Pennaeth y Llywodraeth	Salman, brenin Sawdi Arabia
Sefydlwydwyd gan	Founding Leaders of Saudi Arabia
Crefydd/Enwad	Islam
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)	$868,586 million, $1,108,149 million
Arian	Saudi riyal
Canran y diwaith	11 ±1 canran
Cyfartaledd plant	2.765
Mynegai Datblygiad Dynol	0.875
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Gwlad fawr ar orynys Arabia yn ne-orllewin Asia yw Teyrnas Sawdi Arabia' neu Sawdi Arabia (hefyd: Saudi Arabia; Arabeg: المملكة العربية السعودية‎; sef Al Mamlaka al ʻArabiyya as Suʻūdiyya). Hi yw'r wlad Arabaidd fwyaf yng Ngorllewin Asia gydag oddeutu 2,150,000 km² (830,000 mi sgw) a'r ail wlad Arabaidd fwyaf, yn dilyn Algeria. Y gwledydd cyfagos yw Irac a Ciwait i'r gogledd-ddwyrain, Gwlad Iorddonen i'r gogledd-orllewin, Oman, Qatar a'r Emiradau Arabaidd Unedig i'r dwyrain a Iemen i'r de-orllewin. Mae gan Sawdi arfordir ar lan Y Môr Coch i'r gorllewin a Gwlff Persia i'r dwyrain. Anialwch yw'r rhan fwyaf o ganolbarth y wlad. Riyadh yw'r brifddinas. Mae ei phoblogaeth oddeutu 28.7 million, gyda 8 miliwn o'r rheiny o'r tu allan i'r wlad.^[1][2][3][4]

Cyn i Ibn Saud uno'r wlad yn 1932 roedd pedair ardal: Hejaz, Najd a rhannau o Ddwyrain Arabia (Al-Hasa) a De Arabia (ardal 'Asir).^[5] Llwyddodd i wneud hyn drwy gyfres o ymosodiadau milwrol gan gychwyn yn 1902 pan gymerodd Riyadh drwy rym milwrol; Riyadh oedd hen ddinas ei hynafiaid - sef y teulu'r Saud. Brenhiniaeth absoliwt yw'r wlad ers hynny, wedi'i llywodraethu gydag Islamiaeth yn ganllaw gadarn a dylanwad y Wahhabi.^[6] Gelwir Sawdi Arabia weithiau'n "Wlad y Ddau Fosg", sef Al-Masjid al-Haram (yn Mecca), a Al-Masjid an-Nabawi (ym Medina), y ddau le mwyaf cysegredig yn Islam.

Domineiddir y byd olew gan Sawdi Arabia, fel cynhyrchydd a gwerthwr olew ac yno mae'r ail ffynhonnell fwyaf o olew drwy'r byd.^[4] Oherwydd yr arian a ddaw o'r diwydiant olew, ystyrir y wlad yn wlad gyfoethog iawn a'r economi'n 'incwm uchel'. Hon yw'r unig wlad Arabaidd sy'n aelod o'r grŵp G-20 a rhestrir hi'n 4ydd safle o ran gwariant y wlad ar arfau.^[7][8] Mae'n aelod o Gyngor Gweithredol y Gwlff, Mudiad Cydweithio islamaidd ac OPEC.^[9]

Fodd bynnag, mae'r wladwriaeth wedi denu beirniadaeth am amryw o resymau, gan gynnwys ei rôl yn Rhyfel Cartref Yemeni, nawdd honedig i derfysgaeth Islamaidd a'i record hawliau dynol gwael, sy'n cynnwys defnydd gormodol a rhagfarnllyd o'r gosb eithaf, methu mabwysiadu mesurau digonol yn erbyn masnachu pobl, gwahaniaethu yn erbyn lleiafrifoedd ac anffyddwyr crefyddol, a gwrthsemitiaeth, a'i ddehongliad caeth o gyfraith Shari'a.^[10][11][12]

Mae Sawdi Arabia yn cael ei ystyried yn bŵer rhanbarthol a chanolig.^[13][14] Economi Sawdi yw'r fwyaf yn y Dwyrain Canol a'r ddeunawfed fwyaf yn y byd.^[15] Mae gan y wlad hefyd un o boblogaethau ieuengaf y byd, gyda thua 50% o'i phoblogaeth o 34.2 miliwn o dan 25 oed.^[16] Yn ogystal â bod yn aelod o Gyngor Cydweithrediad y Gwlff, mae Saudi Arabia yn aelod gweithgar a sefydlol o'r Cenhedloedd Unedig, Sefydliad Cydweithrediad Islamaidd, Cynghrair Arabaidd, ac OPEC.

1. ↑ "Gwefan Saesneg CIA World Factbook". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-01-06. Cyrchwyd 2011-06-04.
2. ↑ Saudi Arabia profile
3. ↑ "Saudi Arabia Launches New Housing Scheme To Ease Shortage".
4. ↑ ^{4.0 4.1} "Demography of Religion in the Gulf". Mehrdad Izady. 2013.
5. ↑ Madawi Al-Rasheed (2013). A Most Masculine State: Gender, Politics and Religion in Saudi Arabia. t. 65.
6. ↑ Focus on Islamic Issues – Tud 23, Cofie D. Malbouisson – 2007
7. ↑ The Military Balance 2014: Top 15 Defence Budgets 2013 Archifwyd 2015-09-24 yn y Peiriant Wayback (IISS)
8. ↑ "The 15 countries with the highest military expenditure in 2013 (table)". Stockholm International Peace Research Institute. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2015-01-04. Cyrchwyd 14 Ebrill 2014.
9. ↑ "The erosion of Saudi Arabia's image among its neighbours". Middleeastmonitor.com. 2013-11-07. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-11-09. Cyrchwyd 2014-04-04.
10. ↑ "The death penalty in Saudi Arabia: Facts and Figure". Amnesty International. 25 Awst 2015. Cyrchwyd 4 Ionawr 2016.
11. ↑ "Saudi Arabia: Official Hate Speech Targets Minorities". Human Rights Watch. 26 Medi 2017. Cyrchwyd 31 Mawrth 2019.
12. ↑ "Saudi Arabia is worst country to be an atheist, report says". National Secular Society. 29 Hydref 2018. Cyrchwyd 31 Mawrth 2019.
13. ↑ Buzan, Barry (2004). The United States and the Great Powers. Cambridge: Polity Press. t. 71. ISBN 978-0-7456-3375-6.
14. ↑ "The erosion of Saudi Arabia's image among its neighbours". Middleeastmonitor.com. 7 Tachwedd 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 Tachwedd 2013.
15. ↑ "United Nations Statistics Division - National Accounts".
16. ↑ "Why Saudi Arabia". Invest Saudi. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-02-13. Cyrchwyd 17 Chwefror 2019.