Tudwal

Tudwal
Ganwyd	490  Dinbych-y-pysgod
Bu farw	564  Landreger
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	offeiriad
Swydd	esgob, abad
Dydd gŵyl	1 Rhagfyr

Erthygl am y sant yw hon. Gweler hefyd Tudwal Tudclyd.

Sant o Lydaw o hanner cyntaf y 6g oedd Tudwal (Lladin: Tudgualus, Llydaweg Tudgual). Yn ôl traddodiad bu farw yn 564. Mae'n un o Saith Sant-sefydlydd Llydaw. Dethlir ei ddydd gŵyl ar y 1af o Ragfyr.

Dywedir ei fod yn fab i Hywel Mawr (Hoel), un o frenhinoedd Llydaw. Teithiodd i Iwerddon i astudio, cyn ymsefydlu fel meudwy ar y lleiaf o'r ddwy ynys a elwir yn awr yn Ynysoedd Tudwal ger Penrhyn Llŷn. Gellir gweld olion priordy ar y lleiaf o'r ddwy ynys, sydd yn ôl traddodiad ar safle clas Tudwal. Mae hefyd draddodiad ei fod wedi treulio cyfnod yn Llanilltud Fawr, a bod sant Curig yn un o'i ddisgyblion yno.

Yn ddiweddarach dychwelodd i Lydaw a sefydlu mynachlog dan nawdd ei gefnder, Deroch, brenin Domnonia. Dywedir iddo gael ei wneud yn esgob Tréguier ar anogaeth Childebert I, brenin y Ffranciaid. Ei ddydd gwylmabsant yw 1 Rhagfyr. Dywedir i'w greiriau gael eu trosglwyddo i Laval, Mayenne, Ffrainc yn 870 neu 878.