Twrci

Twrci

Türkiye Cumhuriyeti
Arwyddair	Heddwch gartref, heddwch yn y byd
Math	Gwlad
Prifddinas	Ankara
Poblogaeth	85,372,377
Sefydlwyd	29 Hydref 1923
Anthem	İstiklâl Marşı
Pennaeth llywodraeth	Recep Tayyip Erdoğan
Cylchfa amser	UTC+03:00, Europe/Istanbul, Asia/Istanbul
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Tyrceg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Balcanau, De-orllewin Asia, Y Dwyrain Canol, Mediterranean Basin, Black Sea Basin, Ewrasia
Gwlad	Twrci
Arwynebedd	783,562 km²
Gerllaw	Y Môr Canoldir, Y Môr Du, Môr Aegeaidd, Môr y Lefant
Yn ffinio gyda	Gwlad Groeg, Bwlgaria, Syria, Irac, Armenia, Iran, Georgia, Aserbaijan, Y Cynghrair Arabaidd, yr Undeb Ewropeaidd
Cyfesurynnau	39°N 36°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Llywodraeth Twrci
Corff deddfwriaethol	Cynulliad Cenedlaethol Mawr Twrci
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Arlywydd Twrci
Pennaeth y wladwriaeth	Recep Tayyip Erdoğan
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Arlywydd Twrci
Pennaeth y Llywodraeth	Recep Tayyip Erdoğan
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)	$819,034 million, $905,988 million
Arian	Lira Twrcaidd
Canran y diwaith	9 ±1 canran
Cyfartaledd plant	2.07
Mynegai Datblygiad Dynol	0.838
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Pwnc yr erthygl hon yw'r wlad ar lan ddwyreiniol y Môr Canoldir. Gweler Twrci (aderyn) am wybodaeth ar yr aderyn.

Gweriniaeth yn Ewrop ac Asia yw Gweriniaeth Twrci neu Twrci (Twrceg: Türkiye Cumhuriyeti, Cwrdeg: Komara Tirkiyê). Cyn 1922 yr oedd y wlad yn gartref i Ymerodraeth yr Otomaniaid. Mae Twrci wedi'i lleoli rhwng y Môr Du a Môr y Canoldir. Y gwledydd cyfagos yw Georgia, Armenia, Aserbaijan ac Iran i'r dwyrain, Irac a Syria i'r de a Gwlad Groeg a Bwlgaria i'r gorllewin. Poblogaeth Twrci, yn ôl y cyfrfiad diwethaf oedd 85,372,377 (31 Rhagfyr 2023)^[1]. Ankara yw prifddinas y wlad.

Roedd yr ardal a adnabyddir fel Twrci heddiw yn un o ranbarthau cynharafa mwyaf sefydlog y byd, wedi cartrefu safleoedd Oes Newydd y Cerrig (Neolithig) pwysig fel Göbekli Tepe, ac roedd gwareiddiadau hynafol fel yr Hattiaid, pobloedd Anatolaidd eraill a Groegiaid Mycenaeaidd yn byw ynddo.^[2][3][4][5] Goresgynnodd Alecsander Fawr yr ardal, cyfnod a ystyrir fel dechrau'r cyfnod Helenistaidd, mae'r rhan fwyaf o'r rhanbarthau hynafol yn Nhwrci fodern o'r diwylliant hwn, a oedd yn parhau yn ystod y cyfnod Bysantaidd.^[3][6] Dechreuodd y Twrciaid Seljuk fudo yn yr 11g, a bu Sultaniaeth Rum yn rheoli Anatolia tan oresgyniad y Mongol ym 1243, pan holltodd yn nifer o dywysogaethau Twrcaidd bychan.^[7]

Mae Twrci yn bwer rhanbarthol ac yn wlad sydd newydd ei diwydiannu,^[8] gyda lleoliad strategol geopolitaidd.^[9] Disgrifir ei heconomi fel un sy'n dod i'r amlwg ac sy'n arwain twf, a hi yw'r ugeinfed fwyaf yn y byd yn ôl CMC enwol, a'r 11fed mwyaf gan PPP. Mae'n aelod siarter o'r Cenhedloedd Unedig, yn aelod cynnar o NATO, yr IMF, a Banc y Byd, ac yn aelod sefydlol o'r OECD, OSCE, BSEC, OIC, a'r G20. Ar ôl dod yn un o aelodau cynnar Cyngor Ewrop ym 1950, daeth Twrci yn aelod cyswllt o'r EEC ym 1963, ymunodd ag Undeb Tollau'r UE ym 1995, a dechrau trafodaethau derbyn gyda'r Undeb Ewropeaidd yn 2005.

1. ↑ https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684&dil=1.
2. ↑ Howard, Douglas Arthur (2001). The History of Turkey. Greenwood Publishing Group. t. 43. ISBN 978-0-313-30708-9.
3. ↑ ^{3.0 3.1} Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC). Oxford University Press. tt. 3–11, 37. ISBN 978-0-19-537614-2. Cyrchwyd 23 Mawrth 2013.
4. ↑ Casson, Lionel (1977). "The Thracians". The Metropolitan Museum of Art Bulletin 35 (1): 2–6. doi:10.2307/3258667. ISSN 0026-1521. JSTOR 3258667. http://www.metmuseum.org/pubs/bulletins/1/pdf/3258667.pdf.bannered.pdf. Adalwyd 2021-10-26.
5. ↑ Edwards, Iorwerth Eiddon Stephen (1977). The Cambridge Ancient History (yn Saesneg). Cambridge University Press. tt. 184, 787. ISBN 978-0-521-08691-2.
6. ↑ David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid Biles Beck (2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. t. 61. ISBN 978-0-8028-2400-4. Cyrchwyd 24 Mawrth 2013.
7. ↑ Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser. The origins of the Ottoman Empire. t. 33.
8. ↑ "QA-114, 22 November 2020, Statement of the Spokesperson of Ministry of Foreign Affairs, Mr. Hami Aksoy, in Response to a Question Regarding Turkey's Putting on the Record its Determination to Obtain a Fair Position Under the International Climate Change Regime in the G20 Leaders' Declaration".
9. ↑ "The Political Economy of Regional Power: Turkey" (PDF). giga-hamburg.de. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2014-02-10. Cyrchwyd 18 Chwefror 2015.