Y ffliw

Y ffliw

Enghraifft o:	clefyd heintus, dosbarth o glefyd, symptom neu arwydd
Math	acute viral respiratory tract infection, Orthomyxoviridae infectious disease, clefyd y system resbiradol, clefyd heintus firol, Virus diseases of plants, clefyd, pandemic and epidemic-prone diseases
Symptomau	Oerni
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Afiechyd sydd yn debyg i annwyd ond yn llawer mwy trwm a pheryglus yw'r ffliw.

Mae'r ffliw yn glefyd yr ysgyfaint a achosir drwy heintio gan firws y ffliw. Mae'r firws yn ymledu yn y pibellau anadlu a chyrraedd yr ysgyfaint ar hyd y llwybrau anadlu, yr oesoffagws, broncws, bronciolynnau. Ceir tri math o firws ffliw: A, B ac C. Mae rhywogaethau rheolaidd o 'ffliw' yn ymgodi naill ai o'r firws ffliw A neu B. Mae ffliw B ddim ond yn effeithio ar fodau dynol. Fodd bynnag, gall ffliw A effeithio ar adar a mamolion, yn cynnwys bodau dynol, a hwn yw'r math sydd â'r potensial i achosi pandemigau byd-eang gyda bygythiad difrifol o golled bywyd.

Ceir pob is-fath o ffliw A mewn adar, ond dim ond rhai mathau a geir mewn mamolion. Mae A a B yn achosi symptomau tebyg i ffliw mewn bodau dynol. Mae math C yn brin iawn mewn bodau dynol ac mae ddim ond yn achosi symptomau ysgafn. Fel rheol bydd ffliw yn digwydd yn ystod misoedd y gaeaf.

Yn sylfaenol mae gronyn firws yn asid niwclëig sydd wedi'i amgáu mewn plisgyn neu gaen o brotein. Mae gan firws y ffliw A gaen o brotein gyda dau brotein arwyneb ar wahân, sy'n ymwthio allan o'r arwyneb yn debyg i bigynau draenog: haemaglwtinin (H) a niwraminidas (N). Mae haemaglwtinin (H) yn gyfrifol am lynu'r firws wrth y gell letyol, ac mae'n cynrychioli tua 80% o'r pigynau. Mae niwraminidas (N) yn gyfrifol am i'r gell fynd i mewn ac allan. Mae rhan fewnol y firws yn cynnwys yr asid niwclëig, RNA, sy'n dal y cod genetig ar gyfer dyblygu'r firws. Mae'r gaen o niwraminidas ar arwyneb firws y ffliw yn galluogi'r firws i hydoddi llwybr yn gemegol drwy gellbilenni’r corff dynol. Trwy wneud hyn, yn effeithiol mae'n goresgyn y celloedd. Unwaith y bydd yn y gell mae'n dyblygu i ffurfio llawer o foleciwlau firws newydd. Mae'r firysau newydd yn gadael y gell, gan ddefnyddio'r niwraminidas i dorri drwy'r gellbilen, ac yn goresgyn y celloedd cyfagos yn yr un ffordd. Caiff y gellbilen y maen nhw wedi'i gadael ar ôl ei thorri ac o ganlyniad mae'r gell ei hun yn marw. Caiff y broses hon ei hailwneud ac mae adwaith cadwynol effeithlon yn cael ei sefydlu.

Gydag amser, gall mwtaniadau yn yr RNA firaol achosi newidiadau yn y proteinau hyn - mân newidiadau (a elwir yn ddrifft antigenig) neu brif newidiadau (a elwir yn syfliad antigenig). Os oes digon o newid yn digwydd, gall y gwrthgyrff, y mae'r corff yn eu cynhyrchu drwy gofio heintiau blaenorol, fynd yn aneffeithiol yn ymladd y firws..^[1]

1. ↑ "Iechyd a GofalCymdeithasol". CBAC. 2011. Cyrchwyd 2017. Check date values in: |accessdate= (help)