Zen

Zen

Enghraifft o:	ysgol Bwdhaeth
Math	Mahayana
Yn cynnwys	Bwdhaeth Chan, Japanese Zen, Seon Corea, 台灣禪宗
Enw brodorol	禪
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Ysgol Bwdhaeth Mahayana a darddodd yn Tsieina yn ystod llinach Tang yw Zen (Tsieineeg: 禪; Pinyin: Chan; Japaneg: 禅|禅; Coreeg: 선 (Seon); Fiatnameg: Thiền). Gelwir yr ysgol yma'n Ysgol Chan (Chánzong禪宗), ac fe ddatblygodd yn ddiweddarach yn nifer o is-ysgolion a changhennau. O Tsieina, ymledodd Chán i'r de i Fietnam a daeth yn Thiền Fietnam , i'r gogledd-ddwyrain i Corea i ddod yn Fwdhaeth Seon, ac i'r dwyrain i Japan, lle'i galwyd yn Zen Japaneaidd.^[1] Mae'r gair Chán yn tarddu o'r gair Sanscrit dhyāna, sy'n golygu "myfyrdod".

Mae Zen yn pwysleisio profiad prajñā er mwyn cyrraedd bodhi ("goleuedigaeth"). O'i gymharu a mathau eraill o Fwdhaeth Mahayana, mae'n rhoi llai o bwyslais ar wybodaeth o theori, ac yn pwysleisio myfyrdod (yn enwedig trwy ymarfer Zazen) a dharma. Mae ffynonellau Zen yn cynnwys llenyddiaeth y Prajñāpāramitā a dysgeidiaeth ysgolion Yogācāra a Tathāgatagarbha.

Datblygodd Zen fel ysgol ar wahan yn Tsieina yn y 7g. Oddi yno, ymledaenodd i Fietnam, Corea a Japan. Yn draddodiadol, dywedir mai'r tywysog Bodhidharma o dde India, a droes yn fynach ac a deithiodd i Tsieina i genhadu, a'i sefydlodd.

Ceir nifer o ysgolion gwahanol o fewn Zen:

• Dogen
• Eisai
• Igyo
• Obaku
• Rinzai-zen
• Soto-zen
• Ummon

Mae'r term Zen yn deillio o ynganiad Japaneaidd o'r gair Tsieineaidd Canol 禪 (chán), talfyriad o 禪 那 (chánnà), sy'n drawslythreniad Tsieineaidd o'r gair Sansgrit dhyāna ("myfyrdod").^[3] Mae Zen yn pwysleisio hunan-ataliaeth drwyadl, ymarfer myfyrdod, mewnwelediad i natur y meddwl (見 性, Ch. jiànxìng, Jp. kensho , "canfod gwir natur") a natur pethau (heb haerllugrwydd nac egotistiaeth), a mynegiant personol y mewnwelediad hwn ym mywyd beunyddiol, yn enwedig pan fo er budd eraill.^[4][5] Yn hynny o beth, mae'n dad-bwysleisio gwybodaeth yn unig am sutras ac athrawiaeth,^[6][7] ac yn ffafrio dealltwriaeth uniongyrchol trwy ymarfer ysbrydol a rhyngweithio ag athro neu feistr medrus^[8].

Mae dysgeidiaeth Zen yn tynnu o nifer o ffynonellau o feddwl Mahāyāna, yn enwedig Yogachara, y Tathāgatagarbha sūtras, y Laṅkāvatāra Sūtra, ac ysgol Huayan, gyda'u pwyslais ar natur-Bwdha, cyfanrwydd, a'r Bodhisattva-delfrydol.^[9][10] Credir bod llenyddiaeth Prajñāpāramitā^[11] yn ogystal â Madhyamaka wedi bod yn ddylanwadol iawn wrth lunio rhannau o Zen.^[12]

Ymhellach, dylanwadwyd ar Ysgol Chan gan athroniaeth Taoist, yn enwedig y meddwl Neo-Daoist.^[13]

1. ↑ Harvey 1995.
2. ↑ Dumoulin 2005a, t. xvii.
3. ↑ Dumoulin writes in his preface to Zen. A History. Part One: India and China: "Zen (Chin. Ch'an, an abbreviation of ch'an-na, which transliterates the Sanskrit Dhyāna (Devanagari: ध्यान) or its Pali cognate Jhāna (Sanskrit; Pāli झान), terms meaning "meditation") is the name of a Mahāyāna Buddhist school of meditation originating in China. It is characterized by the practice of meditation in the lotus position (Jpn., zazen; Chin., tso-ch'an and the use of the koan (Chin., kung-an) as well as by the enlightenment experience of satori^[2]
4. ↑ Yoshizawa 2009, t. 41.
5. ↑ Sekida 1989.
6. ↑ Poceski n.d..
7. ↑ Borup 2008, t. 8.
8. ↑ Yampolski 2003a, t. 3.
9. ↑ Dumoulin 2005a, t. 48.
10. ↑ Lievens 1981, t. 52–53.
11. ↑ Dumoulin 2005a, t. 41–45.
12. ↑ Andre van der Braak (2011), Self Overcoming Without a Self, p.117
13. ↑ Wang 2017, t. 79.