Abraham Lincoln

Abraham Lincoln
La 16-a prezidanto de Usono
Persona informo
Abraham Lincoln
Naskiĝo	12-an de februaro 1809 (1809-02-12) en Sinking Spring Farm
Morto	15-an de aprilo 1865 (1865-04-15) (56-jaraĝa) en Petersen House
Mortis pro	Hommortigo vd
Mortis per	Pafo en la kapon vd
Mortigita de	John Wilkes Booth vd
Tombo	tombo de Lincoln vd
Religio	baptismo • Ajnismo vd
Etno	angla usonano vd
Lingvoj	angla vd
Loĝloko	Springfield • Vaŝingtono • Perry County • Hodgenville • Lincoln's New Salem vd
Ŝtataneco	Usono vd
Partio	Respublikano
Subskribo
Familio
Dinastio	Lincoln family vd
Patro	Thomas Lincoln (en) vd
Patrino	Nancy Hanks Lincoln (en) vd
Gefratoj	Sarah Lincoln Grigsby (en) kaj Thomas Lincoln, Jr. (en) vd
Edz(in)o	Mary Todd Lincoln
Infanoj	Robert Todd Lincoln, Edward Lincoln, Willie Lincoln, Tad Lincoln
Profesio
Okupo	advokato
Aktiva en	Springfield • Vaŝingtono vd
Verkado
Verkoj	Diskurso apud Gettysburg vd
Postenoj Postenoj Prezidanto de Usono (1861–1865) prezidento-elektinto de Usono (1860–1861) ano de Usona Domo de Reprezentantoj (1847–1849) membro de la Ilinojsa Ĉambro de Reprezentantoj (1834–1842) vd
16-a Prezidento de Usono
Dum	4-a de marto 1861 – 15-a de aprilo 1865
Antaŭulo	James Buchanan
Sekvanto	Andrew Johnson
Ceteraj titoloj Atenco kontraŭ Abraham Lincoln
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Abraham LINCOLN [EJbraham LINkn] (naskiĝis la 12-an de februaro 1809, mortis la 14-an de aprilo 1865) estis la dek-sesa prezidanto de Usono.

Pro lia estreco dum la Enlanda Milito, multaj kredas, ke Lincoln estas konsiderata, kun Washington, unu el la du plej gravaj usonaj prezidentoj. Li havis reputacion kiel honestulo, kaj ofte uzata kromnomo por Lincoln inter apogantoj estis "Honest Abe," tio estas, "Honesta Abĉjo." Li estis tre alta, 193 cm, kaj pezis 82 kg. Lincoln estis baptisto. Mary Todd estis lia edzino kaj kune ili havis kvar filojn.

Lincoln estis murdita en ofico, estante 56-jaraĝa, en 1865, en la Ford-Teatro, Vaŝingtono. La murdisto estis John Wilkes Booth.

Li laboris dum multaj jaroj kiel advokato en Ilinojso, estis partio-gvidanto de la Partio Whig (Usono), ŝtatleĝisto dum la 1830-aj jaroj, kaj unuperioda membro de la Kongreso dum la 1840-aj jaroj. Li antaŭenigis rapidan modernigon de la ekonomio pere de bankoj, disvastigo de infrastrukturo, kiel kanaloj kaj fervojoj, kaj komercimpostoj por instigi al la konstruado de fabrikoj; li kontraŭbatalis la militon kun Meksiko en 1846. Post serio de tre diskonigitaj debatoj en 1858, dum kiu Lincoln parolis honeste kontraŭ la vastiĝo de sklaveco, li perdis la defion en la Senato antaŭ sia superrivalo, nome demokrato Stephen A. Douglas.

Lincoln, moderulo de svingŝtato, certigis la prezidentan kandidatan nomumon de la respublikana-partio en 1860. Kun tre malgranda subteno ĉe la sudaj sklavecaj ŝtatoj, Lincoln balais voĉdonatan subtenon ĉe la nordaj ne-sklavecaj ŝtatoj kaj estis elektita prezidanto en 1860. Lia elekto instigis sep sudajn sklavemajn ŝtatojn por formi la Konfederacion antaŭ ol li ekoficis. Neniu kompromiso aŭ repaciĝo estis trovitaj rigarde sklavecon.

Kiam la Nordo entuziasme amasiĝis malantaŭ la Unio post la Konfederaciita atako al Fort Sumter la 12-an de aprilo 1861, Lincoln koncentriĝis pri la armea kaj politika grandeco de la militklopodo. Lia primara celo estis ĉiam reunuigi la nacion. Li suspendis la staton de habeas corpus, arestante kaj provizore enprizonante milojn da ŝajnaj secesiistoj en la limaj ŝtatoj sen testo. Lincoln deturnis eblan britan intervenon kvietigante la Trent-Aferon fine de 1861. Liaj kompleksaj movoj direkte al finigo de sklaveco centriĝis sur la Emancipiga Proklamo en 1863, uzante la armeon por protekti eskapintajn sklavojn, instigante la limŝtatojn por malpermesi sklavecon, kaj helpanta premi tra la Kongreso la Dektrian Konstitucian Amendon al la Usona Konstitucio, kiu permanente eksterleĝigis sklavecon. Lincoln proksime inspektis la militklopodojn, aparte la selektadon de pintgeneraloj, inkluzive de lia plej sukcesa generalo Ulysses S. Grant. Li faris la plej gravajn decidojn en militstrategio de la Unio. La mararmeo de Lincoln starigis mararmean blokadon kiuj fermis la normalan komercon de la Konfederacio, helpis preni kontrolon de Kentukio kaj Tenesio, kaj akiris kontrolon de la suda riversistemo uzante kanonŝipojn. Lincoln provis plurfoje konkeri la konfederaciitan ĉefurbon en Richmond; ĉiun fojon kiam generalo malsukcesis, Lincoln anstataŭigis lin per alia, ĝis finfine Grant sukcesis ĉirkaŭ 1865.

Escepte sagaca politikisto profunde implikita kun potenctemoj en ĉiu ŝtato, Lincoln alproksimiĝis al "Militodemokratoj" (kiuj apogis la Nordon kontraŭ la Sudŝtatoj), kaj administris sian propran reelekton en la prezidant-elekto en 1864. Kiel la gvidanto de la modera frakcio de la Respublikana Partio, Lincoln alfrontis Radikalajn Respublikanojn kiuj postulis pli severan traktadon de la Sudŝtatoj, Milit-demokratojn kiuj postulis pli da kompromiso, kontraŭmilitajn demokratojn nomitajn Copperhead (kuprokapuloj) kiuj malestimis lin, kaj malakordajn secesiistojn kiuj punktskribis lian morton. Saĝe, Lincoln defendiĝis metante siajn kontraŭulojn kontraŭ unu la alian, per alparolado al la usona popolo kun siaj kapabloj de elokvento, kaj de singarde laŭplana politika patroneco.^[1] Lia Diskurso apud Gettysburg de 1863 iĝis ikoneca deklaro de la dediĉo de Usono al la principoj de naciismo, respublikanismo, egalrajtigoj, libereco, kaj demokratio. Lincoln tenis moderan vidon por Rekonstruo, serĉante reunuigi la nacion rapide per politiko de malavara repaciĝo spite al senmoviĝemo kaj amarigita malharmonio. Ses tagojn post la kapitulaco de konfederaciito, komandanta de generalo Robert E. Lee, Lincoln estis murdita fare de John Wilkes Booth, konata aktoro kaj konfederaciita subtenemulo.

Lincoln estis konstante vicigita kaj fare de akademiuloj^[2] kaj publiko^[3] kiel unu el la plej grandaj usonaj prezidantoj.

Figuro de Lincoln estis skulptita apud figuroj de Washington, Jefferson kaj Roosevelt sur la monto Rushmore. Granda monumento al Lincoln staras ĉe okcidenta flanko de la centra kampo de Vaŝingtono, kaj orienta bordo de la rivero Potomac. Lia tombo estas en Springfield, ĉefurbo de Ilinojso.

1. ↑ Randall (1947), pp. 65–87.
2. ↑ "Ranking Our Presidents" Arkivigite je 2017-08-11 per la retarkivo Wayback Machine. James Lindgren. 16a de Novembro, 2000. International World History Project.
3. ↑ "Americans Say Reagan Is the Greatest President". Gallup Inc. 28an de Februaro, 2011.