Fundamento de Esperanto

Ĉi tiu artikolo temas pri Esperanto. Por aliaj signifoj vidu la artikolon Fundamento (apartigilo).

Fundamento de Esperanto
Aŭtoro	Ludoviko Lazaro Zamenhof
Eldonjaro	1905
Urbo	Parizo
Eldoninto	Hachette
Paĝoj	190
v • d • r

Fundamento de Esperanto estas libro de L. L. Zamenhof, eldonita en printempo 1905, kaj oficialigita per la 4-a artikolo de la Deklaracio pri la esenco de la Esperantismo (la "Bulonja Deklaracio"), aprobita la 9-an de aŭgusto 1905 en la unua Universala Kongreso en Bulonjo-ĉe-Maro.

La "Fundamento de Esperanto" konsistas, krom antaŭparolo, el tri partoj: Gramatiko, Ekzercaro kaj Universala Vortaro. La decido de Zamenhof fiksi tiujn tri verkojn kiel neŝanĝeblajn estis klarigita en la Antaŭparolo, kiun oni poste ekkonsideris kiel mem apartenantan al la Fundamento^[1].

Escepte de la antaŭparolo, ĉiuj partoj devenas preskaŭ rekte de la pli fruaj verkoj de Zamenhof: la Gramatiko estas parto de la Unua Libro, aperinta en 1887, la Universala Vortaro aperis en 1893 kaj la Ekzercaro en 1894^[1].

Samrangaj al la Fundamento estas ties Oficialaj Aldonoj (ĝis nun ekzistas dek Oficialaj Aldonoj). En la antaŭparolo legeblas: "Nur iam poste, kiam la plej granda parto de la novaj vortoj estos jam tute matura, ia aŭtoritata institucio enkondukos ilin en la vortaron oficialan, kiel 'Aldonon al la Fundamento". Iuj partoj de la Fundamento estas en naciaj lingvoj (la franca, angla, germana, rusa kaj pola), kiel la Gramatiko kaj la Universala Vortaro.

En la libro Fundamenta Krestomatio (paĝoj 239-241) oni povas trovi version en Esperanto de tiu ĉi fundamenta gramatiko, sed oni konsideru, ke la Fundamenta Krestomatio ne estas parto de la Fundamento.

La rolo de la Fundamento, priskribita en la antaŭparolo al la Fundamento de Esperanto, estas servi kiel netuŝebla gvida dokumento, kiun neniu havas la rajton ŝanĝi. La baza devo, ke "pro la unueco de nia afero ĉiu bona Esperantisto devas antaŭ ĉio bone koni la fundamenton de nia lingvo" (vd. la Antaŭparolon), koncernas ankaŭ la Oficialajn Aldonojn.

1. ↑ ^{1,0 1,1} (eo, it) Carlo Minnaja, La "Fundamento" centjara (kriitika analizo), (PDF), Academia.edu