Gila lingvo

Gila lingvo
گیلکی gilaki
lingvo • moderna lingvo
kaspia lingvaro
Parolata en	provincoj Gilano kaj Mazandarano de Irano
Parolantoj	2 550 000
Denaskaj parolantoj	Taksitaj 3,3 milionoj (kun tendenco de malplimultiĝo)
Skribo	araba skribo, araba alfabeto
Lingvistika klasifiko
Hindo-Eŭropa Hindoiranaj lingvoj Iranaj lingvoj Gila lingvo
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
ISO 639-3	glk
Glottolog	gila1241
Angla nomo	Gilaki
Franca nomo	gilaki
v • d • r

La Gila lingvo estas Kaspia lingvo, kaj membro de la nordokcidenta irana lingvo branĉo, parolita en Irano 'Gilan' Provinco. Gilaki estas proksime rilatita al Mazandarani kaj la du lingvoj havas similan vortprovizoj. La Gilaki kaj Mazandarani lingvoj (sed ne aliaj iranaj lingvoj) dividas iuj tipologia karakterizaĵoj kun kaŭkazaj lingvoj (specife Sud kaŭkazaj lingvoj), reflektante la historion, etna identeco, kaj proksime parencecon al la regiono de Kaŭkazo kaj kaŭkazaj popoloj de la Gilaki personoj kaj Mazandarani personoj .

La gila lingvo havas radikojn en la plej antikvaj iranaj lingvoj ĉefe en la nord-pahlavia lingvo. En la gila lingvo troviĝas substrataj vortoj, kiuj rilatas al la erao antaŭ de okupo de ariaj triboj (bordoj de la Kaspia maro estis loĝitaj eĉ antaŭ la enmigro de ariaj triboj).

La gila lingvo ne havas propran alfabeton. Aŭ se ĝi iam pratempe havis, pro la ĉiam pluva vetero kaj multa humido restis nenio, kio pruvus ekziston de tia alfabeto. Proksimume ĉiuj giloj povas paroli en la persa lingvo kaj faras tion, kiam postulas oficialaj bezonoj. Sed inter si mem la giloj nepre parolas gile.

La gila lingvo havas kelkajn dialektojn.

Jen gila fonemaro laŭ latina ordigo: (ĉiuj ne klarigotaj literoj prononciĝas kiel esperantaj literoj):

A – Ä (kiel a en la angla vorto apple) – E – Ë (kiel e aŭdebla inter t kaj l en la angla vorto bottle) – O – Ö (kiel turka aŭ germana Ö) U – Ü (kiel Ü en la turka aŭ germana aŭ hungara alfabetoj) – – B – Ĉ – D – F – G – Ĝ – H – Ĥ – I – J – Ĵ – K – L – M – N – P – Q (iom simile al la prononco de R ĉe francoj aŭ germanoj) – R – S – Ŝ – T – V – Ŭ – Z

Jen kelkaj originaj gilaj vortoj:

Absorbo Fakëŝ

Absurda häĉi

Aĉeti hen

Aglo aluĥ

Akvo oŭ

Alo bal

Alno tuse

Amaso amas

Arbo dar

Bofilo zama

Bukcinatoro ĝul

Cikonio ĉoin

Fajfo ŝib

Fali këtën

Folio vëlg

Frato brar (kp. germane Bruder)

Gejŝo giŝa – gejŝë

Glita lisk

Granda pillë

Gumo vinĝë

Haltu bes

Histriko ĥorika

Ido zaj

Kaldrono gëmëĝ

Kato piĉa

Klimakso gup

Pasero ĝiĝaj

Koto ĉël

Patro per (kp. france père)

Patrino mar (kp. france mère, hispane madre)

Perdo avir

Plugilo gaĝme

Rano goska

Serpento lanti

Sur, super buĝor

Ŝnuro lafënd

Tuso ĥos

La signoj de pluralo estas N , ON , KON :

Goska – GoskaN

Brar – BrarON

Ĝiĝaj - ĜiĝaKON

Pronomoj:

mi=mu

ci=tu

li,ŝi,ĝi=un

ni=amu

vi=ŝumu

ili=uŝën

Jen kelkaj frazoj:

Mia patro venis : Mi per bamo

Mia patrino aĉetis panon : Mi mar nan bihe

Haltu! Ne iru el tiu vojo : Bes ! u ra nuŝu

Kies lingvo estas Esperanto? : Esperanto ki zëban isë?

Kie estas via frato? : Ti brar koj isa?

Mia frato estas en Germanio : Mi brar Alman isa

Kion faras li tie? : Uj ĉi karë?

Fariĝas doktoro : Doktor borë

Kiom kilometroj estas inter Raŝt kaj Tehrano? : Rëŝt ta Tehran ĉänd kilumetr isë?

Ekzemplo de la nova kvarversa poemo de la nova Gila literaturo:

شوروم نیشتن شوره ونگه چومونه ŝurum niŝtán ŝurë vëngë ĉumonë

شوروم اشکل شوکومه تاسیونه ŝurum áŝkël ŝukomë tasiyonë

شوروم نیشتم می چومونه بوشوری ŝurum niŝtem mi ĉumonë buŝuri

شوروم ارسو فوکونه می زاکونه ŝurum ársu fukunë mi zakonë