Bilbo

Bilbo
Bizkaia, Euskal Herria
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Bilbo Handia
Izen ofiziala	Bilbao
Alkatea	Juan Mari Aburto (EAJ)
Posta kodea	48001–48015
INE kodea	48020
Herritarra	bilbotar
Kokapena
Koordenatuak	43°15′47″N 2°56′06″W / 43.2631°N 2.935°W / 43.2631; -2.935
Azalera	41,26 km²
Garaiera	16 metro
Distantzia	0 km Bilbora
Demografia
Biztanleria	346.096 (2023) 1.969 (2022)
183.280 (%53)   (%47,3) 163.563
Dentsitatea	83,2 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)[1]	-% 1,19
Zahartze tasa[1]	% 18,9
Ugalkortasun tasa[1]	‰ 35,4
Ekonomia
Jarduera tasa[1]	% 79,25 (2011)
Genero desoreka[1]	% 5,44 (2011)
Langabezia erregistratua[1]	% 14,16 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]	% 23,6 (2010)
Kaleko erabilera [2]	% 3.2 (2016)
Etxeko erabilera [3]	% 9.17 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera	1300eko ekainaren 15a. urtea
Webgunea	http://www.bilbao.net/

Bilbo^{[oh 1]} (ofizialki Bilbao) Euskal Herriko udalerririk populatuena da, Bizkaiko hiriburua eta zentro ekonomikoa. Barrutitan banatuta badago ere, udalerrian nukleo bakartzat hartzen da. Azken zentsoaren arabera 346.096 biztanle zituen. Euskal Autonomia Erkidegoko hiririk populatuena da, eta Bilboaldearen burua da, Ibaizabalen bi alboetan milioi bat biztanle inguru biltzen dituen gunea^[7].

Udalerriaren albo banatan bi mendikate daude, 400 metrotik beherako batez besteko altitudearekin, muga natural batzuk osatzen dituztenak. Ondokoak ditu mugakide: Erandio, Sondika, Zamudio, Galdakao, Etxebarri, Basauri, Arrigorriaga, Alonsotegi eta Barakaldo.

Lehen biztanleak noiz iritsi ziren ez dago argi, baina XIII. mendean eman zitzaion hiribildu titulua. Garai horretan merkataritza-gune garrantzitsua izan zen Kantauri aldean, Gaztelako Koroak emandako pribilegioei esker. Pribilegio horiei esker, portuko jarduera handia garatu zen, batez ere Gaztelatik zetorren artilea esportatzean eta, neurri txikiagoan, Bizkaiko harrobietatik ateratako burdina esportatzean oinarritzen zena. XIX. mendean eta XX.aren hasieran industrializazio handia izan zuen, eta Iberiar penintsulako bigarren eskualde industrializatuaren epizentro bihurtu zuen, Bartzelonaren atzetik^[8]. Horrekin batera, demografia- eta hirigintza-leherketa handia izan zen, eta inguruko zenbait udalerri atxiki ziren. Gaur egun, zerbitzu-hiri indartsua da, eta Guggenheim Bilbao Museoa buru duen suspertze estetiko, sozial eta ekonomikoaren prozesuan dago^[9]. Hainbat sari jaso ditu egindako hiri-eraldaketaren ondorioz^[10][11][12].

1. ↑ ^{a b c d e f g} Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
3. ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
4. ↑ Joxe Ramon Zubimendi: «Bilbo/Bilbao, Areatza/*Arenala», Euskaltzaindiaren Jagonet zerbitzua, 2012-09-05.
5. ↑ Mikel Gorrotxategi Nieto. «Bilbo ala Bilbao».
6. ↑ Ander Ros. «Bilbao idatzi beharko litzateke, nahiz eta Bilbo esan».
7. ↑ Eustat. «Euskal AEko biztanleria lurralde-eremuaren arabera, sexuari eta aldaketen osagaiei jarraiki. 2023/01/01» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
8. ↑ Gómez Piñeiro, Francisco J., ed. (1979). Geografia de Euskal Herria. 2: Vizcaya / [Gómez Piñeiro, Francisco J.. ] Haranburu ISBN 978-84-7407-068-2. (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
9. ↑ «Bilbao: el efecto Guggenheim» web.archive.org 2008-10-02 (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
10. ↑ (Gaztelaniaz) ESPECIAL, ZIGOR ALDAMA ENVIADO. (2010-06-30). «Bilbao, un ejemplo urbanístico para el mundo» El Correo (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
11. ↑ «World Mayor: The 2012 results» www.worldmayor.com (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
12. ↑ «Bilbo izendatu dute Europako 2018ko hiririk onena» EITB (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "oh", but no corresponding <references group="oh"/> tag was found