Iosif Stalin

Iosif Stalin
Irudi gehiago
Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboaren Sobiet Goreneko kide 1951ko apirilaren 13a - 1953ko martxoaren 5a Hautetsia: Q115147918 SESBeko Sobiet Goreneko kide 1950eko ekainaren 12a - 1953ko martxoaren 5a Hautetsia: 3rd legislature of the Supreme Soviet of the Soviet Union (en) Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboaren Sobiet Goreneko kide 1947ko ekainaren 20a - 1951ko apirilaren 12a Hautetsia: Q115147799 Sobietar Batasuneko lehen ministroa 1946ko martxoaren 15a - 1953ko martxoaren 5a - Georgi Malenkov → SESBeko Sobiet Goreneko kide 1946ko martxoaren 12a - 1950eko ekainaren 11 Hautetsia: 2nd legislature of the Supreme Soviet of the Soviet Union (en) Sobietar Batasuneko Defentsa ministro 1941eko uztailaren 19a - 1946ko otsailaren 25a ← Semion Timoxenko - Nikolai Bulganin → SESBeko Herri Komisarioen Kontseiluko presidente 1941eko maiatzaren 6a - 1946ko martxoaren 15a ← Viatxeslav Molotov Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboaren Sobiet Goreneko kide 1938ko uztailaren 15a - 1947ko ekainaren 19a Hautetsia: Q115147659 Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuneko Sobiet Goreneko kidea 1938ko urtarrilaren 17a - ezezaguna SESBeko Sobiet Goreneko kide 1938ko urtarrilaren 12a - 1946ko martxoaren 11 Hautetsia: 1st legislature of the Supreme Soviet of the Soviet Union (en) Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistako idazkari nagusi 1922ko apirilaren 3a - 1952ko urriaren 16a ← Viatxeslav Molotov - Nikita Khrustxov → Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistako idazkaria 1922ko apirilaren 3a - 1953ko martxoaren 5a SBAKaren Komite Zentraleko politburoaren kide 1919ko martxoaren 25a - 1953ko martxoaren 5a SBAKaren Komite Zentraleko politburoaren kide 1917ko azaroaren 29a (juliotar egutegia) - 1919ko martxoaren 25a SBAKaren Komite Zentraleko politburoaren kide 1917ko urriaren 10a (juliotar egutegia) - 1917ko urriaren 23a (juliotar egutegia) 1918ko Errusiako Batzar Konstituziogileko diputatu Bielorrusiako SESaren Sobiet Goreneko kide 1. deialdian Sobietar Batasuneko lehen ministro
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი
Jaiotza	Gori, 1878ko abenduaren 18a
Herrialdea	Errusiar Inperioa  (1878 -  1917)  Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboa  (1917 -  1922)  Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna  (1922 -  1953)
Bizilekua	Narym (en) Turukhansk Solvytxegodsk Novaya Uda (en) San Petersburgo Baku Mosku
Lehen hizkuntza	georgiera
Heriotza	Kuntsevo Dacha (en) , 1953ko martxoaren 5a (74 urte)
Hobiratze lekua	Kremlingo harresiko nekropolia Leninen mausoleoa
Heriotza modua	berezko heriotza: garuneko odoljarioa
Familia
Aita	Besarion Jughashvili
Ama	Ketevan Geladze
Ezkontidea(k)	Ekaterina Svanidze  (1906ko uztailaren 16a -  1907ko abenduaren 18a) Nadezhda Alliluieva  (1918 -  1932ko azaroaren 9a)
Bikotekidea(k)	ikusi Lidiya Pereprygina (en)
Seme-alabak	ikusi Yakov Dzhugashvili Konstantin Kuzakov (en) unnamed boy Jughashvili (1916) (en) Alexander Davydov (en) Vasili Stalin Artem Sergeev (en) Svetlana Alliluieva
Haurrideak	ikusi Joseph Davrichachvili (en) Mikhail Jughashvili (en) Giorgi Jughashvili (en)
Leinua	Stalin family (en)
Hezkuntza
Heziketa	Gori school (en) (1888 - 1894ko ekaina) Tbilisi Theological Seminary (en) (1894ko iraila - 1899ko maiatzaren 29a)
Hizkuntzak	georgiera errusiera
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, iraultzailea, iritzi-kazetaria, estatu-politikaria eta hizkuntzalaria
Parte-hartzailea Q25394187 Tampere conference of 1905 (en) 4th Congress of the Russian Social Democratic Labor Party (en) 5th Congress of the Russian Social Democratic Labor Party (en) 7th Conference of the Russian Social Democratic Labour Party (Bolsheviks) (en) 1st All-Russian Congress of Soviets (en) 6th Congress of the Russian Social Democratic Labour Party (en) 2nd All-Russian Congress of Soviets (en) 7th Congress of the Russian Communist Party (en) 8th Congress of the Russian Communist Party (en) 9th Congress of the Russian Communist Party (en) 10th Congress of the Russian Communist Party (en) 11th Congress of the Russian Communist Party (en) 12th Congress of the Russian Communist Party (en) 13th Congress of the Russian Communist Party (en) 14th Congress of the All-Union Communist Party (en) 15th Congress of the All-Union Communist Party (en) 16th Congress of the All-Union Communist Party (en) 17th Congress of the All-Union Communist Party (en) 18th Congress of the All-Union Communist Party (en) 19th Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) Teherango Batzarra First All-Union Congress of Soviets (en)
Altuera	1,68 metro, 163 zentimetro
Lantokia(k)	San Petersburgo eta Mosku
Enplegatzailea(k)	Aginte Brdzola (en) Tbilisi Observatory (en)  (1899ko abendua -  1901eko martxoaren 21a) Pravda  (1912 -  1913)
Jasotako sariak	ikusi Sobietar Batasuneko Heroia  (1945eko ekainaren 26a) Lan Sozialistaren Heroia  (1939ko abenduaren 20a) Order of Victory  (1944ko uztailaren 29a) Order of Victory  (1945eko ekainaren 26a) Leninen Ordena  (1939ko abenduaren 20a) Leninen Ordena  (1945eko ekainaren 26a) Leninen Ordena  (1949ko abenduaren 20a) Bandera Gorriaren Ordena  (1919ko azaroaren 27a) Bandera Gorriaren Ordena  (1930eko otsailaren 13a) Bandera Gorriaren Ordena  (1944ko azaroaren 3a) Order of Suvorov, 1st class  (1943ko azaroaren 6a) Order of the Red Star  (1922ko abuztuaren 18a) Moskuko Defentsaren domina  (1944ko maiatzaren 1a) Medal "For the Victory over Germany in the Great Patriotic War 1941–1945"  (1945eko maiatza) Medal "For the Victory over Japan"  (1945eko urria) Jubilee Medal "XX Years of the Workers' and Peasants' Red Army"  (1943) Medal "In Commemoration of the 800th Anniversary of Moscow"  (1947) Order of the Republic  (1943) Czechoslovak War Cross 1939–1945  (1943) Order of Sukhbaatar  (1945) Czechoslovak War Cross 1939–1945  (1945) Collar of the Order of the White Lion  (1945eko ekainaren 20a) Order of Sukhbaatar  (1949ko abenduaren 17a) Mongoliako Herri Errepublikaren Heroia  (1949ko abenduaren 17a) Medal "For the Victory over Japan" of Mongolia  (1945) Time Person of the Year  (1939) Time Person of the Year  (1942) honorary citizen of Prague honorary citizen of České Budějovice honorary citizen of Chrudim Order of the Red Banner honorary citizen of Budapest  (1948) Order of the White Lion
Influentziak	Karl Marx eta Vladimir Lenin
Kidetza	Sobietar Batasuneko Zientzien Akademia Sobietar Batasuneko Ministro Kontseilua Sobieten Komite Exekutibo Zentrala Herri-Komisarioen Biltzarra Revolutionary Military Council (en) Revolutionary Military Council (en) Orgburo All-Union Society of Old Bolsheviks (en)
Mugimendua	marxismo-leninismoa
Izengoitia(k)	Сталин, Staline eta Koba
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Armada Gorria
Gradua	Sobietar Batasuneko mariskala Generalissimus of the Soviet Union (en)
Parte hartutako gatazkak	Errusiako Gerra Zibila Moskuko Gudua Lehen Mundu Gerra Bigarren Mundu Gerra Polonia-Sobietar Batasuna Gerra Ekialdeko Frontea Bigarren Mundu Gerran Besarabia eta Ipar Bukovinaren sobietar okupazioa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateismoa
Alderdi politikoa	Sobietar Batasuneko Alderdi Komunista Mesame Dasi (en) Errusiako Langile Alderdi Sozialdemokrata Russian Social Democratic Labour Party (bolshevik) (en)

Iosif Vissarionovitx Dzhugaxvili^[1] (errusieraz: Иосиф Виссарионович Джугашвили; georgieraz, იოსებ ბესარიონის ძე სტალინი, Ioseb Besarionis dze St'alini) Gori, Errusiar Inperioa, egun Georgia, 1878ko abenduaren 18a - Mosku, 1953ko martxoaren 5a), ezagunagoa Iosif Stalin (georgieraz, იოსებ სტალინი Ioseb St'alini; errusieraz: Иосиф Сталин) goitizenaz, sobietar estatu-politikaria izan zen, Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistako idazkari nagusia 1922-1952 bitartean, eta Ministro Kontseiluko burua 1941etik 1953 arte. Agintaldi luze horretan, diktadura pertsonala ezarri zuen. Historialariek milioika lagunen heriotzen erantzule jotzen dute.^[2][3] Haren doktrina politikoa estalinismoa da.

Familia behartsua zuen, eta amak Tbilisira bidali zuen 1895ean, apaiz ikasketak egin zitzan. Hark, ordea, ikasketak alde batera utzi zituen, eta talde sozialistetan militatzen hasi zen. 1902an atxilotu zuten lehen aldiz, eta Siberiara bidali zuten. Siberiatik ihes egin eta Georgiara itzuli zenean, boltxebikeekin bat egin zuen. 1905ean ezagutu zuen Lenin. Stalinek ez zuen erbestera jo, eta 1917ko Iraultzara arte hainbat aldiz atxilotu zuten. Iraultzaren ondoren haren eragina handitu zen boltxebikeen artean.^[4]

1922an Alderdi Komunistako idazkari nagusi izendatu zuten, eta postu hori baliatu zuen boterera heltzeko. 1929tik aitzinera, boterea egonkortu eta alderdi barreneko arerio guztiak espetxeratu edo hilarazi zituen. Haren agintaldian, industrializazio prozesua gauzaturik eta Bigarren Mundu Gerran Alemania Nazia garaiturik, Sobietar Batasuna munduko potentzia gisa egonkortu zen.^[4] Baina, aldi berean, oso erregimen itxi eta totalitarioa eratu zuen. Bere figuraren gurtzea bultzatu zuen, eta neurri errepresibo gogorrak jarri zituen martxan. Milioika lagunek pairatu zuten haren errepresioa, eta haietako asko Siberiara bidali zituzten, gulagetara eta lan behartuetan aritzera. 1953an hil zenean, desestalinizatze prozesuari ekin zion Sobiet Batasunak, Nikita Khrustxoven eskutik.^[5]

1. ↑ Euskaltzaindia: 156. araua: Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema.
2. ↑ Martínez Rueda, Fernando; Urquijo Goitia, Mikel. Materiales para la historia del mundo actual. Ediciones Istmo, books.google.es (Noiz kontsultatua: 2018-3-27).
3. ↑ Werth, Nicolas. Les crimes de masse sous Staline (1930-1953). sciencespo.fr (Noiz kontsultatua: 2018-3-27).
4. ↑ ^{a b} Rodriguez, Mikel. SESBen altzairuzko agintaria. Berria egunkaria, berria.eus, CC BY-SA 4.0 lizentzia (Noiz kontsultatua: 2018-3-26).
5. ↑ Petxarroman, Inaki. Utopia bat, errealitateak zapuztua. Berria egunkaria, berria.eus, CC BY-SA 4.0 lizentzia (Noiz kontsultatua: 2018-3-26).