Saturno

Saturno

Saturno berezko koloreekin, Cassini-ren argazkia, 2004
Ezaugarri orbitalak
Garaia: J2000.0
Afelioa	1513325783 km (10.11595804 UA)
Perihelioa	1353572956 km (9.04807635 UA)
Ardatzerdi handia	1433449370 km (9.5820172 UA)
Eszentrikotasuna	0.055723219
Orbita-periodoa	10759.22 egun 29.4571 urte 24491.07 Saturnoko eguzki-egun[1]
Orbita-periodo sinodikoa	378.09 egun[2]
Batezbesteko abiadura orbitala	9.69 km/s[2]
Batezbesteko anomalia	320.346750°
Makurdura orbitala	2.485240° Ekliptikara 5.51° Eguzkiaren ekuatorera 0.93° plano inbariantera[3]
Goranzko nodoaren luzera	113.642811°
Perihelioaren argumentua	336.013862°
Satelite ezagunak	62 izendatuak; satelite txiki ugari[2]
Ezaugarri fisikoak
Batezbesteko erradioa	58232±6 km[4][oh 1]
Ekuatoreko erradioa	60268±4 km[4][oh 1] 9.4492 Lur
Poloko erradioa	54364±10 km[4][oh 1] 8.5521 Lur
Zanpaketa	0.09796±0.00018
Gainazal azalera	4.27×1010 km2[oh 1][5] 83.703 Lur
Bolumena	8.2713×1014 km3[2][oh 1] 763.59 Lur
Masa	5.6846×1026 kg[2] 95.152 Lur
Batezbesteko dentsitatea	0.687 g/cm3[2][oh 1] (ura baino gutxiago)
Gainazal grabitatea	10.44 m/s²[2][oh 1] 1.065 g
Ihes-abiadura	35.5 km/s[2][oh 1]
Errotazio periodo siderala	10.57 ordu[6] (10 hr 34 min)
Ekuatoreko errotazio abiadura	9.87 km/s[oh 1] 35500 km/h
Makurdura axiala	26.73°[2]
Ipar Poloko igoera zuzena	2h 42m 21s 40.589°[4]
Ipar Poloko deklinazioa	83.537°[4]
Albedoa	0.342 (Bond albedoa) 0.47 (geom.)[2]
Gainazaleko tenp. min batezbeste max 1 bar level 134 K (-139 °C)[2] 0.1 bar 84 K[2]
Ageriko magnitudea	-0.55 eta −1.17 artean[7]
Diametro angeluarra	14.5″ eta 20.1″ artean[2] (eraztunak kanpo)
Atmosfera[2]
Eskala garaiera	59.5 km
Osaera	≈ 96% hidrogeno (H2) ≈ 3% helio (He) ≈ 0.4% metano (CH4) ≈ 0.01% amoniako (NH3) ≈ 0.01% hidrogeno deuterido (HD) 0.0007% etano (C2H6) Izotzak: amoniakoa (NH3) ura (H2O) amonio sulfidrikoa (NH4SH)

Saturno Eguzki Sistemako seigarren planeta da, baita bigarren handiena ere, Jupiterren ondoren. Gasezko lau erraldoietako bat da, eta bere erradioa Lurrarena baino bederatzi aldiz handiagoa da^[8][9]. Lurraren dentsitatearen zortziren bat bakarrik du, baina bere bolumen handia dela eta, Lurra baino 95 aldiz masiboagoa da^[10][11][12]. Saturno izena nekazaritzaren erromatar jainkoarengatik datorkio. Bere ikur astronomikoak (♄) jainkoaren igitaia adierazten du.

Saturnoren barrualdea ziurrenik burdin-nikelezko eta arrokazko (silizio eta oxigeno konposatuak) nukleo bat da. Nukleoa hidrogeno metaliko geruza sakon batez, hidrogeno eta helio likidoz osatutako erdi geruza batez, eta, azkenik, kanpoaldeko geruza gaseoso batez inguratua dago. Saturnok hori zurbil kolorea du, goiko atmosferako amoniako kristalak direla eta. Hidrogeno metaliko geruzako korronte elektrikoak Saturno planetaren eremu magnetikoa osatzen duela uste da, berez Lurrarena baino ahulagoa dena, baina Saturno Lurra baino handiagoa denez, momentu magnetikoa Lurrekoa baino 580 aldiz handiagoa da. Saturnoko eremu magnetikoaren indarra Jupiterrenaren hamabosten baten inguruan dago.^[13] Kanpoko atmosfera, oro har, berezitasun eta kontraste gabekoa da, nahiz eta iraupen luzeko ezaugarriak agertu ahal diren. Saturnoko haizeen abiadura 1.100 kmtara iritsi daiteke. Jupiterreko haizeak baino azkarragoak lirateke, baina ez Neptunokoak bezainbestekoak.^[14]

Planetaren ezaugarri ospetsuena eraztun sistema da. Gehienbat izotz partikulek osatzen dute, hondakin harritsu eta hauts kantitate txikiagoak ere badituen arren. Gutxienez 62 satelite natural^[15] ditu bere orbitan, eta horietako 53k izen ofiziala dute. Kopuru honetan ez daude eraztunetako ehunka satelite txikiak. Titan, Saturnoko ilargi handiena eta Eguzki Sistemako bigarrena, Merkurio planeta baino handiagoa da, baina ez hain masiboa. Atmosfera nabarmena duen Eguzki Sistemako ilargi bakarra da.^[16]

1. ↑ (Ingelesez) «Rotation Period and Day Length» cseligman.com (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
2. ↑ ^{a b c d e f g h i j k l m n} (Ingelesez) «Saturn Fact Sheet» nssdc.gsfc.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
3. ↑ The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter. .
4. ↑ ^{a b c d e} (Ingelesez) Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; Conrad, A.; Consolmagno, G. J.; Hestroffer, D.; Hilton, J. L.; Krasinsky, G. A. et al.. (2007-07-03). «Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006» Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 98 (3): 155–180.  doi:10.1007/s10569-007-9072-y. ISSN 0923-2958. (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
5. ↑ «Saturn» Solar System Exploration: NASA Science (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
6. ↑ (Ingelesez) Helled, Ravit; Galanti, Eli; Kaspi, Yohai. (2015-03-25). «Saturn’s fast spin determined from its gravitational field and oblateness» Nature 520 (7546): 202–204.  doi:10.1038/nature14278. ISSN 0028-0836. (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
7. ↑ Mallama, A.; Hilton, J.L.. (2018-10). «Computing apparent planetary magnitudes for The Astronomical Almanac» Astronomy and Computing 25: 10–24.  doi:10.1016/j.ascom.2018.08.002. ISSN 2213-1337. (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
8. ↑ The Astrophysics Spectator: Table-Characteristic of Saturn. 2009-04-25 (Noiz kontsultatua: 2018-10-18).
9. ↑ (Ingelesez) «General Information About Saturn» www.webcitation.org (Noiz kontsultatua: 2018-10-18).
10. ↑ (Ingelesez) «Mass of Saturn - Universe Today» Universe Today 2008-07-03 (Noiz kontsultatua: 2018-10-18).
11. ↑ World Book at NASA - Saturn. 2009-04-26 (Noiz kontsultatua: 2018-10-18).
12. ↑ (Ingelesez) «Solar System plantes compared to Earth» www.webcitation.org (Noiz kontsultatua: 2018-10-18).
13. ↑ «Saturn: Magnetic Field and Magnetosphere» www-ssc.igpp.ucla.edu (Noiz kontsultatua: 2018-10-18).
14. ↑ (Ingelesez) «BBC Two - The Planets, Giants» BBC (Noiz kontsultatua: 2018-10-18).
15. ↑ «Moons | Science – Solar System Exploration: NASA Science» Solar System Exploration: NASA Science (Noiz kontsultatua: 2018-10-18).
16. ↑ «Titan | Science – Solar System Exploration: NASA Science» Solar System Exploration: NASA Science (Noiz kontsultatua: 2018-10-18).

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "oh", but no corresponding <references group="oh"/> tag was found