Armenia

Armenia

Հայաստան (hy) Հայաստանի Հանրապետություն (hy)
Bandeira Brasón
Himno	Mer Hayrenik
Localización
40°23′00″N 44°57′00″L / 40.38333, 44.95
Capital	Iereván
Contén a división administrativa	Iereván Provincia de Aragatsotn Provincia de Ararat Provincia de Armavir Provincia de Gegharkunik Provincia de Kotayk Provincia de Lorri Provincia de Shirak Provincia de Syunik Provincia de Tavush Provincia de Vayots Dzor
Poboación
Poboación	2.930.450 (2017) (98,52 hab./km²)
Lingua oficial	lingua armenia
Relixión	cristianismo
Xeografía
Parte de	Asia Occidental Europa Oriental
Superficie	29.743,423459 km²
Punto máis alto	Monte Aragats (4.090 m)
Punto máis baixo	Río Debed (400 m)
Comparte fronteira con	Irán Azerbaidján Turquía Xeorxia
Datos históricos
Precedido por	Unión Soviética
Creación	23 de setembro de 1991
Organización política
Forma de goberno	república Estado unitario sistema parlamentario
• Presidente	Vahagn Khachaturyan (2022–)
Órgano executivo	Goberno de Armenia
• Primeiro ministro	Nikol Pashinyan (2018–)
Órgano lexislativo	Asemblea Nacional de Armenia , (Escano: 107)
Máxima autoridade xudicial	Tribunal Constitucional de Armenia
Membro de	Tratado de non proliferación de armas nucleares Organización Mundial da Saúde Cooperación Económica do Mar Negro ../... 30+
PIB nominal	13.861.409.969 $ (2021)
Moeda	Dram armenio
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+04:00
Dominio de primeiro nivel	.am e .հայ
Prefixo telefónico	+374
Teléfono de emerxencia	112, 101, 102 e 103
Código de país	AM
Sitio web	gov.am…

Este artigo amosa escritos armenios. Sen o soporte axeitado, o texto pode mostrar símbolos sen sentido, coma caixas, marcas e outros.

Armenia^[1] (en armenio: Հայաստան, Hayastan), oficialmente República de Armenia (en armenio: Հայաստանի Հանրապետություն, Hayastani Hanrapetut’yun), é un estado montañoso sen litoral localizado na rexión eurasiática de Transcaucasia. Localizado no cruzamento de camiños entre Europa oriental e Asia occidental,^[2][3] está rodeado por Turquía ao leste, Xeorxia ao norte, Azerbaidján ao leste, e Irán e o enclave acerbaixaní de Nakhichevan ao sur.^[4] A súa capital e cidade máis poboada é Iereván.

Armenia é unha nación-estado unitaria,^[5][6] pluripartidista e democrática cunha rica e antiga herdanza cultural. Urartu foi estabelecido o -860 e no século -VI foi substituído pola Satrapía de Armenia. O Reino de Armenia alcanzou ó seu máximo apoxeo baixo Tigranes II o Grande no século -I e converteuse no primeiro estado do mundo en adoptar o cristianismo como relixión oficial a finais do século III e comezos do IV.^[7][8][9] A data oficial da adopción é o ano 301.^[10] O antigo reino de Armenia foi dividido entre os bizantinos e o Imperio Sasánida arredor do século V. Baixo a dinastía Bagratuni, a Armenia bagrátida foi restaurada no século IX. Por mor das loitas contra os bizantinos, o reino caeu no ano 1045 e Armenia foi invandida polo Imperio Selxúcida. Un principado armenio e posteriormente o reino armenio de Cilicia asentáronse na costa do mar Mediterráneo entre os séculos XI e XIV.

Entre os século XVI e XIX, as patrias armenias tradicionais composta por Armenia Oriental e Armenia Occidental caeron baixo o goberno dos imperios Otomán e Iraniano. No século XIX, Armenia Oriental foi conquistada polo Imperio Ruso, mentres que a maioría das terras tradicionais armenias occidentais permaneceron baixo control otomán. Durante a primeira guerra mundial, os armenios que vivían no Imperio Otomán foron sistematicamente exterminados durante o xenocidio armenio. En 1918, despois da Revolución Rusa, tódolos países non rusos declararon a súa independencia despois de que o Imperio Ruso deixase de existir, o que levou ao estabelecemento da Primeira República de Armenia. En 1920, o estado foi incorporado á República Socialista Soviética Federativa Transcaucásica, e en 1922 converteuse en membro fundador da Unión Soviética.^[11] En 1936, o estado Transcaucásico foi disolto, transformando os seus estado constituíntes, incluíndo a República Socialista Soviética de Armenia, en repúblicas da Unión. A moderna República de Armenia converteuse en estado independente en 1991 durante a disolución da Unión Soviética.

A moderna República de Armenia recoñece á Igrexa Apostólica Armenia, a Igrexa nacional máis antiga do mundo, como a principal relixión do país.^[12][13] Os armenios posúen ademais o seu propio alfabeto, inventado por Mesrop Mashtots no ano 405 d.C.

É ademais membro da Unión Económica Eurasiática, as Nacións Unidas, o Consello de Europa e a Organización do Tratado da Seguridad Colectiva. Armenia apoia a independente de facto República de Artsakh, que foi proclamada en 1991.

1. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para armenio.
2. ↑ Central Intelligence Agency (2014). The CIA World Factbook 2015. Skyhorse Publishing. p. 5241. ISBN 978-1-62914-903-5. 
3. ↑ The UN classification of world regions places Armenia in Western Asia; the CIA World Factbook The World Factbook (ed.). "Armenia". CIA. Arquivado dende o orixinal o 10 de outubro de 2010. Consultado o 2 de setembro de 2010.  "Armenia". National Geographic. , "Armenia". Encyclopædia Britannica. , Calendario Atlante De Agostini (en italiana) (111 ed.). Novara: Istituto Geografico De Agostini. 2015. ISBN 9788851124908.  e Oxford Reference Online "Oxford Reference". Oxford Reference Online. doi:10.1093/acref/9780199546091.001.0001/acref-9780199546091-e-652 (inactivo 2017-09-23). Consultado o 20 de outubro de 2012. 
4. ↑ The Oxford Encyclopedia of Economic History. Oxford University Press. 2003. p. 156. ISBN 978-0-19-510507-0. 
5. ↑ Garsoïan, Nina G. (1997). Richard.G. Hovannisian, ed. Armenian People from Ancient to Modern Times: The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century (Palgrave Macmillan ed.). pp. Volume 1, p.81. ISBN 0-312-10169-4. "A conversión de Armenia ao cristianismo foi probablemente o paso máis crucial da súa historia. Armenia desligouse bruscamente do seu pasado iránico que durante séculos, cun carácter intrínseco, identificou claramente a poboación autóctona como a da súa contorna, case ao mesmo tempo se identificou Armenia como o primeiro estado que adoptou o cristianismo" 
6. ↑ Grousset, René (1995). Histoire de l'Arménie. Payot. p. 122. ISBN 2-228-88912-1. Os datos estimados varían dende o 284 ao 314. 
7. ↑ (Garsoïan, Nina (1997). R.G. Hovannisian, ed. Armenian People from Ancient to Modern Times 1. Palgrave Macmillan. p. 81. )
8. ↑ Stringer, Martin D. (2005). A Sociological History of Christian Worship. Cambridge: Cambridge University Press. p. 92. ISBN 0-521-81955-5. 
9. ↑ Nacións máis pequenas que reclamaron unha adopción oficial do cristianismo máis antiga foron Osroene, os Silures e San Marino.
10. ↑ Grousset, René (1947). Histoire de l'Arménie (1984 ed.). Payot. p. 122. . As datas estimadas varían do 284 até 314. Garsoïan (op.cit. p. 82), segundo as investigacións de Ananian, é máis probable a última.
11. ↑ Juergen-Zahorka, Hans. "How Armenia Could Approach the European Union" (PDF) (en inglés). LIBERTAS - Europaeisches Institut GmbH. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 28 de abril de 2008. Consultado o 19 de maio de 2012. 
12. ↑ A república ten unha separación entre igrexa e estado.
13. ↑ "Constitution of Armenia, Article 18". president.am.