Alizarin

Alizarin ${\displaystyle {\ce {C14H8O4}}}$
Uzorak pigmenta alizarina.
IUPAC nomenklatura	1,2- dihidroksiantracen-9,10-dion
Ostala imena	Alizarin, Broćevo crvenilo Turska crvena
Identifikacijski brojevi
CAS broj	72-48-0 ✓
EC broj	200-782-5 ✓
PubChem broj	6293 ✓
Osnovna svojstva
Molarna masa	240,214 g·mol−1
Izgled	Narančasto-crveni kristali ili prah
Gustoća	1,54 g/cm3
Talište	Od 279 do 283 °C
Vrelište	430 °C
Topljivost u vodi	Slabo topiv
Struktura
Sigurnosne upute
Znakovi opasnosti Upozorenje
Međunarodni sustav mjernih jedinica primijenjen je gdje god je to bilo moguće. Ako nije drugačije naznačeno, upisane vrijednosti izmjerene su pri standardnim uvjetima.
Portal:Kemija

Alizarin (fra. alizarine od arap. al-'aṣāra: sok, od glagola aṣāra: tiještiti, istiskati) ili dihidroksiantrakinon je jedna od najstarijih i najviše upotrebljavanih prirodnih boja, koja se od davnina dobivala iz korijena broća - bojadisarski broć (lat. Rubia tinctorum). Danas se dobiva samo sintetički, oksidacijom antracena u antrakinon, a zatim sulfoniranjem i taljenjem s lužinom i kalijevim kloratom do alizarina. Alizarin je kristalna tvar crvene boje, dok se na tržištu obično nalazi u obliku žute paste (suspenzije s vodom). Dobro se otapa u alkalijama snažno (intenzivno) modrom bojom. S hidroksidima metala daje lijepo obojene kemijske spojeve, a na tome se temelji njegova mnogostrana uporaba pri bojenju.^[1]

Alizarin (C.I. 75330) je bilo vrlo važno bojilo, pa se broć uzgajao na velikim površinama u Europi od 9. do potkraj šezdesetih godina 20. stoljeća kad su G. Graebe i K. Liebermann utvrdili kemijsku strukturu alizarina i tako omogućili njegovu sintezu i industrijsku proizvodnju, kojoj nije mogla konkurirati proizvodnja alizarina iz broća. Alizarin se upotrebljava za bojenje pamuka, vune i svile (uz močenje u aluminijskim solima u crveno, u kromnim solima u crvenosmeđe, a u željeznim solima u ljubičasto). Pamuk močen sulfatiranim uljem ricinusa upotrebom alizarina oboji se jarkocrveno. Složene soli alizarina s metalima služe kao pigmenti za izradu slikarskih boja i tinte, a ekstrakti kao bojila za histološke preparate.^[2]

1. ↑ alizarin. Hrvatska enciklopedija. Leksikografski zavod Miroslav Krleža
2. ↑ "Tehnička enciklopedija" (Prirodna bojila), glavni urednik Hrvoje Požar, Grafički zavod Hrvatske, 1987.