Our website is made possible by displaying online advertisements to our visitors.
Please consider supporting us by disabling your ad blocker.
Kristianidad
| Paset ti serie iti |
| Kristianidad |
|---|
 |
Ti Kristianidad (manipud iti Taga-ugma a Griego: Χριστιανός, romanisado: Christianos[1]) ket maysa a namatmati ti maysa a dios ken Abraham a relihion[2] a naibatay iti biag panursuro ni Hesus a kas ti nairepresenta dagiti kanonikal nga ebanghelio ken dagiti dadduma pay a sinursuratan ti Baro a Tulag.[3] Ti panursurot ti pammati a Kristiano ket ammo a kas dagiti Kristiano.[4]
Dagiti Kristiano ket sapasap a namatmati kenni Hesus ket isu ti Dios Anak, ti Dios a nagbalin a tao ken ti mangisalakan ti nagtagitaoan. Gapu iti daytoy, dagiti Kristiano ket sapasapa a mangikungkuna kenni Hesus a ka ni Kristo wenno Mesias.[5] Ti ministro ni Hesus, sakripisio a pannakatay, ken ti simmaruno a panagungar, ket kadawyan a maikunkuna a kas ti Ebanghelio a mensahe ("naimbag a damag"). Iti ababa, ti Enbanghelio ket damag iti Dios ti agnanayon a panagabak ti Ama kadagiti dakes ,[6] ken ti kari iti Pannakisalakan ken agnanayon a biag par iti amin a tattao, baben ti nailangitan a grasia.[7]
Iti sanaglubongan dagiti tallo a kadakkelan a grupo iti Kristianidad ket ti Romano Katoliko a Simbaan, ti simbaan ti Dumaya nga Ortodokso, ken dagiti nadumaduma a denominasion iti Protestantismo. Ti Katoliko Romano ken Akindaya nga Ortodokso a patriarkado ket nagsisinada iti Daya–Laud a panagsisina iti 1054 AD, ken ti Protestantismo ket rimsua manipud iti Panagreporma a Protestante iti maika-16 a siglo, a nakisina manipud iti Simbaan a Romano Katoliko.[8]
Ti Kristianidad ket nangrugi a kas maysa a Hudio a sekta idi tengnga ti umuna a siglo.[9][10] Daytoy ket nagtaud manipud idiay Lebante a rehion ti Tengnga a Daya (moderno nga Israel ken Palestina), daytoy ket napardasan a naiwaras idiay Siria, Mesopotamia, Asia Minor ken Ehipto. Daytoy ket dimmakkel ti kinaadu ken impluensia kadagiti napalabas a siglo, ken idi gibus ti maika-4 a siglo isu daytoyen ti nagbalin nga opisial nga estado a simbaan ti Romano nga Imperio, a nangsuksukat kadagiti sabali a porma iti relhion a sinansanay babaen ti Romano a turay.[11] Idi las-ud ti Tengnga a Panpanawen, kaaduan idi kadagiti nabatbati iti Europa ket Nakristiano, a dagiti Kristiano ket sagpaminsanda pay a dakkel a relihioso a minoridad idiay Tengnga a Daya, Amianan nga prika, Etiopia[12] ken dagiti paset ti India.[13] Kalpasan ti Panawen ti Panagduktal, babaen ti misionario nga obra ken kolonisasion, ti Kristianidad ket naiwaras iti Kaamerikaan, Australasia, sub-Sahara nga Aprika, ken ti amin a sangalubongan.[14][15][16]
Dagiti Kristiano ket namatmatida a ni Hesus ket isu ti Mesias a naipadto iti Hebreo a Biblia. Ti pundasio ti Kristiano a teolohia ket naiyebkas kadagiti nasapa nga ekumeniko a kredo ti Kristiano a naglaon kadagiti panagtunton a kaaduan anaaw-awat babaen dagiti simmursurot iti Kristiano a pammati.[17] Dagitoy a propesion ket nangibagbaga a ni Hesus ket nagsagsagaba, pimmusay, ken naitabon idi, ken naungar manipud iti ipupusay tapno mangited ti agnanayon a biag kadagiti namatmati kanianan ken nagtaltalek kaniana para iti pammakawan kadagiti bukodda a basol (pannakaisalakan).[18] Intaltalinaayda pay a ni Hesus ket nainbagian a ngimmato iti langit nga idiay ketkaduan nga agturturay ni Dios ti Ama. Kaaduan kadagiti denominasion ket nagisursuro a ni Hesus ket agsublinto tapno ukomanna amin a nagtagitaon, ti sibibiag ken natay, ken mangited ti agnanayon a biag kadagiti sumursurot kaniana.[19] Isu ket naipanpanunotan a ti modelo iti maysa a nasingpet a biag, ken ti mangirakurak ken pisikal a inkarnasion iti Dios.[20]
Manipud iti nasapsapa ngem maika-21 a siglo, ti Kristianidad ket adda dagiti agarup a 2.6 bilion a namatmati.[21][22][23][24] Ti Kristianidad ket mangirepresenta ti agarup a maysa apagkatlo ti populasion ti lubong ken isu ti kadakkelan a relihion iti lubong.[25][26] Ti Kristianidad ket isu ti estado a relihion dagiti nadumaduma a pagilian[27] Kadagiti amin a Kristiano, 37.5% ket agnanaed idiay Kaamerikaan, 25.7% ti agnanaed idiay Europa, 22.5%ti agnanaed idiay Aprika, 13.1% ti agnanaed idiay Asia, 1.2% ti agnanaed idiay Oceania ken 0.9% ti agnanaed idiay Tengnga a Daya. Ti Kristianidad ket adda idi ti nangruna apapel iti panagsukog iti sub-Sahara ng a Aprika ken Lumaud a sibilisasion.[28][29][30][31][32]
Iti sangalubongan, dagiti tallo a kadakkelan a grupo ti Kristianidad ket ti Romano Katoliko a Simbaan, ti Simbaan ti Daya nga Ortodokso, ken dagiti nadumaduma a denominasion iti Protestantismo. Ti Romano Katoliko ken ti Daya nga Ortodokso a patriarkado ket nagsinada manipud idi panagsina ti maika-11 a siglo, ken ti Protestantismo ket rimsua idi las-ud ti Repormasion iti maika-16 a siglo, a nakisinnina manipud iti Simbaan ti Romano Katoliko.[33] Manipud idi nasapa maika-21 a siglo, ti Kristianidad ket isun ti kadakkelan a relihion iti lubong,[34][35] nga adda dagiti agarup a 2.2 bilion a sumursurot.[21][22][23][24]
- ^ Χριστιανός "Kristianos" ket maysa a termino a naipayammo Acts 26:28 ti panangilawlawag kadagiti sumursurot kadagiti sursuro ni Hesukristo
- ^ Ti kasaaad ti Kristianidad a kas maysa a namatmati ti maysa a dios ket napaneknekan iti, kendagiti nadumaduma pay a nagtaudan, ti Katoliko nga Ensiklopedia (artikulo "Monotheism"); William F. Albright, Manipud iti Bato a Panawen iti Kristianidad; H. Richard Niebuhr; About.com, Rekusos dagiti Monoteismo a Relihion Naiyarkibo 2006-05-21 iti Wayback Machine; Kirsch, Dios a sumupiat kadagiti Dios; Woodhead, Maysa a Pangyuna ti Kristianidad; Ti Elektroniko nga Ensiklopedia ti Columbia Monoteismo; Ti Baro a Diksionario iti Kultural a Pannakaammo ti panagbasa ken panagsurat, monoteismo; Baro a Diksionario iti Teolohia, Paul Naiyarkibo 2018-07-04 iti Wayback Machine, pp. 496–99; Meconi. "Pagano a Monoteismo iti Naladaw a Taga-ugma". p. 111f.
- ^ BBC, BBC—Relihion ken dagiti Etiko 566, Kristianidad
- ^ The term "Kristiano" (Griego Χριστιανός) ket immuna nga inusar para iti pannakareperensia kadagiti disipulo ni Hesus idiay siudad iti Antioch[Acts 11:26] idi agarup a 44 AD, a kayatna a sawen ket "dagiti sumursurot kenni Kristo". Ti nagan ket inted babaen dagitisaan a Hudio nga agtaeng idiay Antioch, baka ngata daytoy ket para iti panagsuron, kadagiti disipulo ni Hesus. Iti Baro a Tulag dagiti nagan babaen a pinagtawtawagan kaniada ket "kakabsat", "ti mammmati", "napili", "dagiti santo", "namatmati". Ti kasapaan a nairehistro a panagusar ti termino a "Kristianidad" (Griego Χριστιανισμός) ket babaen ni Ignasio iti Antioch, idi agarup a 100 AD. Kitaen ti Elwell/Comfort. Tyndale Diksionariuo ti Biblia, pp. 266, 828
- ^ Briggs, Charles A. Ti kammasapulan a Kristiano a pammati: ti nagtaudan, pakasaritaan ken panagipatarus dagiti Apostol ken kredo ti Nisea. Annakni C. Scribner, 1913. Books.Google.com
- ^ N. T. Wright, manipud iti Glosario iti Para iti Amin a serye, babaen ti artikulo a "Dagiti panagilawlawag ti Ebanghelio" ni Wright: "Ti kapanunotan iti 'naimbag a damag...'" "...ket kayatna a sawen ti inururay ti nabayag a panagballigi ni YHWH kadagiti kadaksan ken panagisalakanna kadagiti taona." http://thegospelcoalition.org/blogs/trevinwax/2008/09/04/gospel-definitions-nt-wright/
- ^ Surat para kadagiti Romano 6:23: "Para kadagiti tangdan iti basol ket panakatay, ngen ti nawara a regalo manipud iti Dios ket agnanayon a biag kenni Apo Hesukristo."
- ^ S. T. Kimbrough, ed. (2005). Ti Ortotodokso ken Wesleyana nga Ekritura Scriptural a panagawawat ket pannakasanay. St Vladimir's Seminary Press. ISBN 978-0-88141-301-4.
- ^ Robinson, Kammasapulan a Hudaismo: Ti Kompleto ng aAlagaden kadagiti Pammat, dagiti Ugali ken dagiti Ritos, p. 229.
- ^ Esler. Ti Nasapa Lubong ti Kristianidad. p. 157f.
- ^ Ti relihion iti Romano nga Imperio, Wiley-Blackwell, babaen ni James B. Rives, panid 196
- ^ Katoliko nga ensiklopedia Baro nga Idadateng
- ^ McManners, Oxford nga Nailustrado a Pakasaritaan ti Kristianidad, pp. 301–03.
- ^ Muslim-Kristiano a Pannakibiang. Unibersidad ti Amsterdam a Pagmalditan. 2006. ISBN 978-90-5356-938-2. Naala idi Oktubre 18, 2007.
Ti regget para iti ebanghalisasion kadagiti Kristiano ket kinaduaan pay babaen ti pannakaamo ati kaunaan a masolbar a problema ket no kasano ti panagserbi kadagiti adu a bilang dagiti baro a pangbaliwen. Kinuna ni Simatupang ket, no dagiti bilang ti Kristiano ket agdoble wenno agpatallo, isu a ti bilang dagiti ministro ket nasken a madoble ken maipatallo ken ti bilang ti laikado ket nasken a mapadakkel ken ti Kristiano a serbiso iti kagimongan babaen kadagiti eskuela, dagiti unibersidad, dagiti ospital ken dagiti pagulilaan , ket nasken a maipadakkel. Iti maipatinayon, para iti kaniana ti mision a Kristiano ket nasken a mairaman iti panagbinglay iti hustisia kadagiti pamay-an ken modernasisasion.
- ^ Fred Kammer (Mayo 1, 2004). Panagaramid ti Pammati a Hustisia. Paulist Press. ISBN 978-0-8091-4227-9. Naala idi Oktubre 18, 2007.
Dagiti teologo, dagiti obispo, ken dagiti agsersermon ket nagawawisda kadagiti komunidad ti Kristiano nga isuda ket mannakaawa koma a kas ti mannakaawa iti Diosda idi, a naiyunayunay a ti pannakaparsua idi ket para iti amin a nagtagitaon. Naala ken nagparang-ay kadagiti adu a bilang dagiti pannakainanganan dagiti peregrino no Kristo ken ti kammasapulan a rebbeng ti Kristiano kadagiti napanglaw. Dagiti relihioso a kongregasion ken dagiti karismatiko a daulo ket nagiyaddangda ti panagrang-ay kadagiti adu a bilang dagiti patakder-ospital, dagiti hospisio para kadagiti peregrino, dagiti orpanato, dagiti papanan para kadagiti di naasawaan nga inna-a nakaibatayan ti pundasion para iti moderno a "dakkel a network dagiti ospital, dagiti orpanato ken dagiti eskuela, tapno makaserbi kadagiti napanglaw ken ti kagimongan."
- ^ Babbai ti Kristiano a Simbaan: Dagii Agsuksukog iti Tignay. Chalice Press. Marso 1994. ISBN 978-0-8272-0463-8. Naala idi Oktubre 18, 2007.
Kadagidiay tengnga a probinsia ti India nagipatakderda kadagiti eskuela, dagiti orpanato, dagiti ospital, ken dagiti simbaan, ken nagiwarwaras kadagiti mensahe ti ebanghelio dagiti zenana (maipanggep ti babbai).
- ^ Naipalplawag tapno maliklikan ti termino nga "ortodokso"
- ^ Sheed, Frank. Teolohia ken Sanidad. (Ignatius Press: San Francisco, 1993), pp. 276.
- ^ "Kristianidad". Dagiti Pannkaamo a Rekurso. Berkley a Sentro para iti Relihion, Kappia, ken Pannakibiang iti Lubong. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-03-15. Naala idi 2011-11-22.
- ^ McGrath, Kristianidad: Ti maysa aPangyuna, pp. 4–6.
- ^ a b 33.2% iti 6.7 a bilion ti populasion ti lubong (babaen ti paset a 'Tattao') "World". CIA world facts. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-01-05. Naala idi 2013-03-04. Naiyarkibo 2010-01-05 iti Wayback Machine
- ^ a b "Ti Listaan: Dagiti Kapardasana Dumakdakkela Relihion iti Lubong". foreignpolicy.com. Marso 2007. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-05-21. Naala idi Enero 4, 2010.
- ^ a b "Dagiti Kangrunaan a Relihion a Nairanggo babaen ti Kadakkel". Adherents.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-01-29. Naala idi 2009-05-05. Naiyarkibo 2007-07-07 iti Wayback Machine
- ^ a b ANALYSIS Disiembre 19, 2011 (2011-12-19). "Global a Kristianidad". Pewforum.org. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-12-26. Naala idi 2012-08-17. Naiyarkibo 2018-12-26 iti Wayback Machine
- ^ Hinnells, Ti Routledge a Kumaduaan ti Panagadal ti Relihion, p. 441.
- ^ Zoll, Rachel (Disiembre 19, 2011). "Panagadal: Ti populasion ti Kristiano ket napnapan manipud idiay Europa". Associated Press. Naala idi 25 Pebrero 2012.
- ^ Kitaen ti Kristianidad#Demograpiko para iti pakaammo ken dagiti reperensia
- ^ Dagiti Relihion iti Sangalubongan a Kagimongan- Panid 146, Peter Beyer – 2006
- ^ Dagiti Naipakasaritaan a Serie ti Unibersidad ti Cambridge, Ti Maysa a Salaysay iti Lumaud a Sibilisasion iti Ekonomiko nga Aspetona , p.40: Ti Hebraismo, kasla iti Helenismo, ket naipangruna amin a banag idi iti panagrang-ay ti Lumaud a Sibilisasion; ti Hudaismo, a kas ti simmarunuan ti Kristianidad, ket adda ti saan a dagus iti panagsukog kadagiti kapanunotan ken moralidad dagiti lumaud a pagilian manipud idi panawen ti Kristiano.
- ^ Caltron J.H Hayas, Kristianidad ken Lumaud a Sibilisasion (1953),Unibersidad ti Stanford a Pagmalditan, p.2: A ti adda a naisangsangayan a langa iti bukodtayo a Akinlaud a Sibilisasion— ti sibilisasion ti akinlaud nga Europa ken ti Amerika— ket nangruna a sinukog idi babaen ti Hudaeo – Graeko – Kristianidad, Katoliko ken Protestante.
- ^ Horst Hutter, Unibersidad ti New York, Panagsukog ti Kasakbayan:Baro a Turay ti Kararua ken ti Bukodna nga Asetikoa Panagsansanay ni Nietzsche (2004), p.111:dagiti tallo a nalatak apundador ti Lumaud a kultura, ni Sokrates, Hesus, and Plato.
- ^ Fred Reinhard Dallmayr, Dialogo Kadagiti Sibilisasion: Adda Dagiti Naindayegan a Boses (2004), p.22: Ti Akinlaud a sibilisasion ket sagpaminsan pay a nailawlawagan a kas ti "Kristiano" wenno "Husio- Kristiano" a sibilisasion.
- ^ S. T. Kimbrough, ed. (2005). Pannakaawat ken panagsanay ti Ortodokso ken Wesleya a Nasantuan a Sinuratan. St Vladimir's Seminary Press. ISBN 978-0-88141-301-4.
- ^ Hinnells, Ti Routledge a Kakuyog ti Panagadal ti Relihion, p. 441.
- ^ Zoll, Rachel (Disiembre 19, 2011). "Adal: Ti populasion ti Kristiano nga immalis manipud idiay Europa". Associated Press. Naala idi 25 Pebrero 2012.
Previous Page Next Page
