Mais

Mais
Ti pannakailadawan a mangipakpakita ti lalaki ken babai a sabsabong ti mais
Taksonomia
Pagarian:	Plantae
Klado:	Tracheophytes
Klado:	Angiospermae
Klado:	Monocots
Klado:	Commelinids
Urnos:	Poales
Pamilia:	Poaceae
Henero:	Zea
Sebbangan:	Z. mays
Dua a nagan
Zea mays L.

Ti mais ket dakkel nga agbukbukel a mula a minuyongan babaen dagiti patneng a tattao idiay Mesoamerika kadagiti prehistoriko a panawen. Ti adu ti bulongna nga ungkay nga agpatpataud kadagiti salapi nga aglaon ti bukel, a tinawtawagan kadagiti maripegpeg. Dagiti maripegpeg ti mais ket inus-usar iti panagluto a kas atole. Dagiti Olmec ken dagiti Maya ket minuyonganda dagiti nadumaduma a kita kadagiti amin a Mesoamerida, linutluto, giniling wenno naproseso babaen ti nikstamalisasion. Idi rugi ti agarup a 2500 BC, ti apit ket naiwarwaras iti kaaduan ti Kaamerikaan.^[1] Ti rehion ket nakaparang-ay kadagiti pagtagilakuan a naibatay dagiti sobra ken dagiti nadumaduma a kita dagiti maapit a mais. Kalpasan ti isasangpet dagiti Europeano iti Kaamerikaan idi naladaw a maika-15 ken nasapa a maika-16 a sigsiglo, dagiti eksplorador ken agtagtagilako ket nangipanda kadagiti mais idiay Europa ken impakaammoda kadagiti sabsabali a pagilian. Ti mais ket naiwarwaras kadagiti dadduma a pset iti lubong gapu ti abilidadna nga agtubo kadagiti nadumaduma a klima. Dagiti nabaknang iti asukar a kita a tinawtawagan iti nasam-it a mais ket kadawyan dagitoy a tinaltalon a maipakan iti tao, bayat a dagiti kita ti talon a mais ket inus-usar a pangipakan kadagiti ayup.

Ti mais ket isu ti kaaduan a naimulmula nga apit ti bukbukel iti Kamerikaan, nga adda dagiti 332 a riwriw a metriko tonelada a tinawen a tinaltalon idiay Estados Unidos. Agarup a 40% iti apit — 130 riwriw a tonelada — ket inus-usar para iti mais nga etanol.^[2] Ti Transhenetiko a mais (henetiko a nabaliwan a mais) ket nakabuklan ti 85% kadagiti mais a naimulmula idiay Estados Unidos idi 2009.^[3]