UNESCO

UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
Dezgeha taybet a Neteweyên Yekbûyî rêxistina navhikûmî
Ala
Logoya UNESCO
48°51′Bk 2°19′Rh / 48.85°Bk 2.31°Rh / 48.85; 2.31
Dema avabûnê	16 çiriya paşîn 1945
Serok	Audrey Azoulay (2017–)
Cihê baregehê	Parîs
Xelat	xelatên Peabody
Hj. endaman	195 welat (2024)
Adres	7, place de Fontenoy 75007 Paris
Malper	en.unesco.org fr.unesco.org es.unesco.org ru.unesco.org ar.unesco.org zh.unesco.org
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

UNESCO yan jî Rêxistina Perwerde, Zanist û Çandê ya Neteweyên Yekbûyî, (bi îngilîzî: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) saziyekî Neteweyên Yekbûyî ye ku bi mebesta pêşdebirina aştî û ewlekariya cîhanê bi rêya hevkariya navneteweyî ve di warê perwerde, huner, zanist û çandê de xebatên xwe dimeşîne.^[1] 193 dewletên endam û 11 endamên hevparên UNESCOyê hene. Navenda saziya UNESCOyê li Navenda Mîrata Cîhanî ya li Parîs a Fransayê ye. 53 ofîsên qadên herêmî û 199 komîsyonên neteweyî hene ku li çar aliyê cîhanê alîkariya UNESCOyê dikin.^[2][3]

Destûrê bingehîn a UNESCOyê xaye dike ku "bihêztir kirina perwerde, zanist, çand û bihêzkirin a hevkariya di navbera neteweyan de, ji bo dadmendiya gerdûnî, qanûn, mafên mirovan û azadiyên bingehîn ji bo her kesî û ji bo parastin aştî û ewlehiya mirovan ku Peymana Neteweyên Yekbûyî ji bo hemû gelan nas dike, bêyî cudahiya nijad, zayend, ziman û dîn, bibe alîkar".

Sê organê rêveberiya UNESCOyê hene: Konferansa Tevayî, Konseya birêvebir û Sekreterî. UNESCO bi hevkariya welatê endam, li gelek welatan xebatên ji bo perwerde û zaniyariyê pêk tîne. Armanca sereke ya saziyê di warê perwerde, huner, zanist û çandê de berfirehkirina aştî û dadperweriya cihanê pêş bixe.

UNESCO di sala 1945an de wekî cîgirê Komîteya Navneteweyî ya Hevkariya Rewşenbîrî ya Cemiyeta Miletan hatiye damezrandin. Destûra saziyê armanc, awayî ya rêvebirinê û çarçoweya xebatê ya UNESCOyê diyar dike. Mîsyona damezrîner a UNESCOyê di dema Şerê Cîhanê yê Duyem de jibo armanca hêsankirina hevkarî û diyalogê di navbera neteweyan de aştî, pêşkeftina domdar û mafên mirovan pêş bixe, derketiye holê.^[4] Armancên yekemê saziyê pêşxistina aştî, pêşveçûna domdar û mafên mirovan bi hêsankirina hevkarî û diyalogê di navbera neteweyan de bû. Sazî van armancan bi pênc bernameyê yên sereke dişopîne: perwerde, zanistên xwezayî, zanistên civakî/mirovî, çand û ragihandin/agahdarî. UNESCO piştgirî dide projeyên ku xwendin û nivîsandinê baştir dikin, perwerdehiya teknîkî û perwerdehiyê didin, zanistê pêş dixin, azadiya medya û çapemenî ya serbixwe diparêzin, dîroka herêmî û çandî diparêzin û cihêrengiya çandî diparêzin.^[5]

Ji bo çand û zanista cîhanê xaleke bingehîn e ku çalakiyên UNESCOyê bi salan berfireh bûne; sazî di werger û belavkirina wêjeya cîhanî de alîkar e, alîkariya damezrandin û ewlekariya Cihên Mîrateyên Cîhanî yên girîng ên çandî û xwezayî dike, dixebite ku dubendiya dîjîtal li seranserê cîhanê pir bike, bi agahdarî û ragihandinê civakên zanînê yên berfireh diafirîne.^[6] UNESCOyê gelek înîsiyatîf û tevgerên cîhanî yên wekî "Perwerdehî Ji bo hemî kes", ji bo pêşdebirina armancên xwe yên bingehîn, daye destpêkirin.

UNESCO ji aliyê Konferansa Giştî ve ku ji welatên endam û endamên hevkar pêk tên, tê birêvebirin ku her sal du sal dicive jibo ku bername û lêçuna saziyê kivşe bike. Endamên Desteya Rêvebir ku karên UNESCOyê birêve dibe, hildibijêre û her çar salan carekê Dîrektorek Giştî, ku wekî rêvebirê sereke yê UNESCOyê kar dike, hildibijêre. UNESCO endamê Koma Pêşketina Berdewam a Neteweyên Yekbûyî ye ku koalîsyonek ji sazî û rêxistinên Neteweyên Yekbûyî ye ku armanca wan pêkanîna Armancên Pêşkevtina Berdewam e.^[7]

1. ^ "UNESCO in brief | UNESCO". www.unesco.org (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 16 tîrmeh 2022.
2. ^ "Field offices". UNESCO (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 16 tîrmeh 2022.
3. ^ "National Commissions". UNESCO (bi îngilîzî). 28 îlon 2012. Roja gihiştinê 16 tîrmeh 2022.
4. ^ "UNESCO". unesdoc.unesco.org. Roja gihiştinê 16 tîrmeh 2022.
5. ^ "MOFA: Project list of The UNESCO Japanese Funds-in-Trust for the Capacity-building of Human Resources". www.mofa.go.jp. Roja gihiştinê 16 tîrmeh 2022.
6. ^ "UNESCO". unesdoc.unesco.org. Roja gihiştinê 16 tîrmeh 2022.
7. ^ "UNDG Members". web.archive.org. 11 gulan 2011. Ji orîjînalê di 11 gulan 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 16 tîrmeh 2022.