Heliom

Ensampel a	Elven gymyk, atmophile element
Klass	dialkan, bagas 18, stokk-s
Furvell gymyk	He
Dydhyas diskudhans	18 Est 1868
Niver atomek	2
Aray an elektrons	1s²
Elektronegedhegedh	4.5
Rann a	period 1, bagas 18
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Elven gemyk ew heliom, niver 2 e'n Vosen Beriodek. Y arwodh ew He. An hanow a dheu dhort an ger Greka helios, ow styrya howl. Diskudhys veu heliom e'n howl kens y vos kevys war an norvys.

Heliom ew onan a'n elvednow a veu gwrys e'n Bobm Bras, war-barth ha hidrojen ha lithiom. Ev ew an elven sekond moyha pals e'n Univers (23%), woja hidrojen (76%). Ster a askorr heliom dre gesteudhans nuklesennow hidrojen. Nag eus radn dhe heliom e'n korf denel. Usys ew heliom linyek gen tempredh a -269°C dhe yeynhe tednveyn, usys rag askorra skeusennow MRI.

Pan hwer difyk howl, lettys ew an radn vrassa a wolow an Howl. Hebm a wra gallosegi dielvednans spektrum an korona, dell dybi Pierre J.C.Jansen (1824-1907). Ev eth dhe Eynda rag studhya difyk howl leun en 1868. Digomol veu an ebron war an 18ves mis Est, hag ev a alja musura an spektrum. Pan welas ev linen e'n spektrum gen todnhes a 587.49nm, ev a woya bos elven ankoth ena. War an 20ves mis Hedra e'n keth bledhen, Norman Lockyer (1836-1920) hag Edward Frankland (1825-1899) a welas an keth linen dre ebron Loundres leun a vog. Lockyer a wrug batha'n hanow heliom.

Kevys ew heliom dhort gass naturel (ow komprehendya bys dhe 7% anodho). Ema an kreunyow moyha en Katar hag Iran. Askorrys ew dres 100 milvil meter kubek an vledhen (90% nodho e'n Statys Unys). Usys ew rag pelyow ayr, gen sedhoryon dhownvor (rag lettya re a nitrojen e'n goos), ha rag daffar tempredh-isel, pekara tednveyn ughkendegi.

Poos atomek heliom ew 4.003. Y boynt teudhi ew -272°C ha'y boynt bryjyon ew -269°C. Y dhosedh ew 0.18g an liter. Gass diliw anvlasus ew. Ny wra dasoberi en kemyk. En-dadn tempredh a -271°C (2°K) heliom a dheu lin heb glusekter.