Kaanker

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Lèt good op 't veurbehawd bie medische informatie. Gank bie gezóndjheidsklachte nao 'nen hoesdokter.

Kaanker (vaan Latiens cancer 'krab', nao de vörm vaan 't gezwel) is de triviale naom veur koedaardeg neoplasma of koedaardegen tumor, 'n gróp krenkdes boebij 'n oongeremde greuj vaan celle plaotsvint, en aander deile vaan 't lief weure aongetas door doorslaag (nao aonligkende liechaamsdeile; ouch bekind es invasie) en dèks oetzejjing (via de lymfekliere en/of de aojere). Heimèt oondersjeie ziech kaankers vaan goodaardege tumore, die neet doorsloon of oetzejje.

Kaankers oontstoon door mutaties in 't DNA in celle. Zoe'n mutaties kinne edereine euverkoume, meh versjèllende oerzake kinne de kans op kaanker wel groeter make. Factore die veur e verhuug risico op kaanker zörge loupe hendeg oeterein, meh höbbe in 90 tot 95 percint vaan de gevalle 'n plaots in de leefstijl of 't milieu vaan de lijer en veur 5 tot 10 percint in 't genotyp (d.w.z. 't verhuug risico is èrfelek). Dit hingk aof vaan de kaankersoort boe me euver sprik. Umgevingsfactore zien zoewel chemisch (stoffe mèt die eigesjap neump me carcinogeen of kaankerverwèkkend), biologisch (infecties) es natuurkundeg vaan aard (straoling). Gewoentes die op ziechzelf al sterk carcinogeen zien, behelze oonder mie (sigrètte) rouke en in de zon ligke. Kaanker kump in alle leeftiedsgróppe veur, meh tröf awwere mie es joongere. Ouch bieste kinne kaanker kriege.

Kaanker is 'n serieus krenkde en zoonder behandeling doejelek. Tracteminte zien excisie (oetsnijing), radiotherapie (bestraoling) en chemotherapie (zwoer medicijne). In westerse len krijg eine op de drei oets kaanker; door geavanceerde technieke is dat in oongeveer de hèlf vaan de gevalle te geneze. Daan nog is 't in de westerse wereld ein vaan de mies veurkoumende doedsoerzake. In de oontwikkelingslen kump 't väöl minder veur.

't Deil vaan de geneeskunde en de biochemie wat ziech mèt kaanker (en aander tumore) bezeghèlt hèt oncologie.