Articul per Ladin Gherdëina |
Federazion Russa | |
---|---|
Российская Федерация | |
Bandiera | Blason |
Inn Государственный гимн Российской Федерации (Ladin: "Inn naziunel de la Federazion Russa") | |
Inuem ufiziel | Российская Федерация |
Rujeneda ufiziela | Rus |
Capitela | Moscau |
Geografia | |
Spersa | 17 075 400 km²[1] |
Ega | 13% |
Demografia | |
Populazion | 145 975 300 ab. (2021)[2] |
Densità | 8,5 ab./km² |
Cumpëida dla fertilità | 1,7 (2014)[3] |
Guviern | |
Forma de guviern | Republica federela semi-presidenziela sota n guviern zentralisà autoriter[4][5][6][7][8] |
Presidënt | Vladimir Putin |
Prim minister | Mikhail Mishustin |
Economia | |
PIB (numinel) • de ndut • a persona |
(2021) $1 837 miliarc[9] $12 584 |
PIB (VPC) • de ndut • a persona |
(2021) $4 328 miliarc $29 649 |
Munëida | Rubl rus (₽) |
CVN |
20% [1] |
Auter | |
Codesc Internet | .ru |
Prefis dl telefon | +7 |
Furnea a |
man drëta |
Codesc ISO 3166 | RU |
Indesc dl Svilup Uman | 0,822[10] (scialdi aut) |
Coefizient Gini | 36[11] (mesan) |
La Ruscia (per rus: Россия; Rossíja), ufizielmënter la Federazion Russa (Российская Федерация; Rossíjskaja Federácija), ie n stat transcuntinentel danter l’Europa y l’Asia y l plu gran stat al mond aldó dla spersa cun 17 125 191 km², che ie n utaf de la spersa dl mond ulache l se lascia viver. La Ruscia se destira ora per 11 zones d'orar y cunfina cun 16 stac, che ie l numer plu aut de uni nazion. La Ruscia à la nonejima majera populazion al mond cun zirca 145 milions de abitanc. La capitela y majera zità ie Moscau, che ie ënghe la majera zità che ie dl dut te l'Europa. San Petersburg ie l zënter culturel de la Ruscia y si segonda majera zità. Autri gran zëntri urbans ie Novosibirsk, Iekaterinburg, Nijni Novgorod y Kasan.
I slavs de l'est ova furmà na grupa destinta te l'Europa danter l terzo y utaf secul d.C. L stat medievel dl Rus' de Kiev fova unit su tl 9ejim secul. Tl 988 ovel azetà l Cristianejim Ortodos dal Mper Bizantin. Do che l Rus' de Kiev fova tumà adalerch fova unic su n grum de pitli prinzipac, danter chisc la Republica de Novgorod, l Gran Ducat de Moscau y Vladimir-Susdal, la cuna de la Ruscia. L Gran Ducat de Moscau ova man man tëut ite chisc prinzipac ntëurvia y tl 1547 se ova si reniant Ivan l Spaventëus detlarà Zar y furmà l Zarat de la Ruscia. Nfin al 18ejim secul se ova la Ruscia slargia ora dassënn tres cuncuista, anescion y esplorazion y se ova svilupà dal Zarat de la Ruscia al Mper Rus, l terzo majer mper te la storia. La monarchia fova stata tëuta ju do la Revoluzion Russa tl 1917 y la RSFS Russa fova deventà l prim stat al mond che fova sozialist aldò dla costituzion. Do na viera zevila ova la RSFS Russa metù su l'Union Sovietica adum cun trëi autra republiches. L stat ie pona jit tres na perioda de industrialisazion asvelta che à custà la vita de milions de persones. L'Union Sovietica fova stata determinënta te la Segonda Viera Mundiela y ne'n fova unida ora coche na superputënza y l rival di Stac Unii ntan la Viera Frëida. L tëmp Sovietich ova purtà pro n valgun di svilups tecnologics plu mpurtanc dl 20ejim secul sciche l prim satelit fat dala persona y la prima persona che fova juleda su tl spazium.
Do la desfata de l'Union Sovietica tl 1991 se ova la RSFS Russa dat l'inuem de Federazion Russa. Do na crisa costituzionela tl 1993 oven metù su na nueva costituzion y la Ruscia ie da ilò incà deventeda na republica federela semi-presidenziela. Dal 2000 incà à Vladimir Putin duminà l sistem pulitich de la Ruscia y la democrazia à perdù valor, jan zeruch te n stat cun aspec autoriteres.
L'economia de la Ruscia ie la 11ejima majera al mond ncont de PIB numinel y la sesta majera ncont de PIB a valivanza dl pudëi de compra. L ie n stat nutleèr y à la majera resserves de ermes nutleères al mond cun la cuarta majera spëisa per l militer. La Ruscia à la majera ressorses minereles y energetiches al mond y ie un di majeri produzënc de petruele y gas naturel. La ie n cumëmber permanënt dl Cunsëi de Segurëza de la Nazions Unides, n cumëmber dl G20, dl SCO, BRICS, APEC, OSCE y WTO. La Ruscia à 30 sic de l'arpejon mundiela de l'UNESCO. La ie nce l fundadëur y cumëmber prinzipel de organisazions post-sovietiches sciche la CIS, l'OTCS y la UEE.