Meksika

Mexihco Tlacetililli Tlahtohcayotl ((nah))
((nah))
Estados Unidos Mexicanos
Etazonian'i Meksika ((mg))
(Antsipirihany) (Antsipirihany)
Teny filamatra : tsy misy
Teny ofisialy	Espaniola
Renivohitra	Mexico 19° 0′ N, 99° 0′ O
Tanàna ngeza indrindra	Mexico
Fitondrana sy governemanta  - Filohan'i Meksika	Repoblika federaly Claudia Sheinbaum
Velarantany  - Tontaliny  - Rano (%)	faha 13 1 972 550 km² 2,5
Isam-ponina  - Tontaliny (2008)  - hakitroka	faha 11 106 682 500[1] mpo. 54 mpo./km² {{{1}}}
Anaran'ny mponina	Meksikanina
IDH (2004)	▲ 0,821 (ambony) faha 53[2]
Sandam-bola	Peso Meksikanina ($) (MXN)
Faritr'ora	UTC -7 à -9
Hiram-pirenena	Himno Nacional Mexicano
Valan-tsehatra internet
Antso an-tariby	+52

Ny Meksika, azo antsoina ihany koa hoe Fanjakana mivondron' i Meksika, dia firenena any Amerika Avaratra izay faritan' i Etazonia avaratra sy i Beliza sy i Goatemala any antsimo. Miisa 107 tapitrisa ny ny mponina any Meksika (20 tapitrisa ao amin' ny tanànan' i Mexico renivohitra).

Ny vohon-tany any Meksika dia manasongadina lembalemba midadasika be tendrombohitra; miorina any amin' ny 2 200 m ambonin' ny haabon' ny ranomasina i Mexico renivohitra. Misy volkano maro ny ao amin' io firenena io. I Rio Grande no ony lava indrindra any: io ony io no ampahany be amin' ny sisintany manasaraka azy amin' i Etazonia.

Vondrona lehibe telo no mandrafitra ny mponin' i Meksika: ny Meksikana manam-piaviana espaniôla sy ny Amerindiana ary ny Safiotra (Mestizos) avy amin' ny fifanambadian' ny Espaniôla sy ny Amerindiana. Ny ankabetsahan' ny mponina (75 %) dia mipetraka an-tanàn-dehibe; ny vangongon-tanànan' i Mexico (izay anisan' ny lehibe indrindra eran-tany) irery dia onenan' ny 17 % amin' ny mponina ao Meksika. Maherin' ny 93 % amin' ny mponina no katôlika.

I Meksika no firenena faha-10 manan-karena indrindra eran-tany. Betsaka sy isan-karazany ny loharanon-karena voajanahary ao aminy, ka anisan' izany ny solitany (i Meksika no mpamokatra faha-6 lehibe indrindra eran-tany), ny etona voajanahary, ny arintany, ny vy, ny volamena, ny volafotsy.

Tantaran' ny sivilizasiôna malaza nisy talohan' ny nahatongavan' i Christophe Colomb tany Amerika aloha ny tantaran' i Meksika, anisan' izany ny Ôlmeka (vahoaka), ny Maia (vahoaka), ny Tôlteka (vahoaka) ary ny Azteka (vahoaka). I Francisco Fernández de Cordóba, mpikaroka tany vaovao, no Eorôpeana tonga tany Meksika voalohany. Zanatany espaniôla nanomboka tamin' ny taona 1535 i Meksika.

Nahazo ny fahaleovan-tenany i Meksika firenena ity tamin' ny taona 1821. Tamin' ny faran' ny Ady nifanaovan' i Meksika sy Etazonia (taona 1846-1848), dia nomen' i Meksika an' i Etazonia i California sy i Nouvelle-Mexique ary i Texas. Avy eo dia nifarana tamin' ny faharesen' i Frantsa ny "Ady tany Meksika" (taona 1861-1867); na izany aza dia tena tanjona ara-pôlitika lehibe tany Amerika ho an' ny emperora Napoléon III i Meksika.

Nipoaka ny Revôlisiona Meksikana tamin' ny taona 1911: i Emiliano Zapata sy i Pancho Villa no nitarika izany. Tamin' ny taona 1992, dia nanao sonia ny Fifanarahana momba ny Varotra Malalaka Amerikana Avaratra (Accord de libre-échange nord-américain na Alena) niaraka amin' i Etazonia sy i Kanada i Meksika: anisan' ireo faritra ara-barotra lehibe indrindra eran-tany izany.

1. ↑ INEGI,Consulta de resultados. Numeralia (Publicaciones contenido general sobre el país), http://www.inegi.gob.mx/est/contenidos/espanol/proyectos/integracion/inegi324.asp?s=est&c=11722#tres, novangiana tamin'ny 23 Jiona 2008
2. ↑ The 2006 Human Development Report, http://hdr.undp.org/hdr2006/report.cfm, novangiana tamin'ny 10 jolay 2007