Cheemsch Element

En chemisch Element is en reinen Stoff, den en nich mit cheemsch Reakschonen opdelen kann. Elementen bestaht ut een un de sülvige Oort Atomen. Anners sünd dat chemisch Verbinnen. Elk een Element hett sien Naam, de fröher tomeist ut dat Latinsche keem. Man dat gifft ok Elementen, de ehr Naam vun Lüüd oder Städer hebbt, so Holmium (vun Stockholm), Erbium, Terbium un Ytterbium (vun Ytterby), Einsteinium (vun Albert Einstein), Fermium (vun Enrico Fermi), Meitnerium (vun Lise Meitner). Dor is denn blots „ium“ ranbummelt woorn.

Dat lichteste Element is de Waterstoff. In de Natur gifft dat keen Element, dat swarer is as Uran, man de Physikers hebbt dat fardig bracht, niege Elemente to maken, de aber tomeist bloots een Plinkoog bestahn, eh dat se wedder tohoopfallen.

To den Atomkarn hören ok de Neutronens. Dat gifft Atome vun een Element, de een annere Antahl vun Protonens in den Kern hebbt, as se egentlich hebben schallt. To’n Bispeel gifft dat vun Waterstoff, de egentlich keen Neutron hebben schall, ok Atomens, de een Neutron (Deuterium, swor Waterstoff) oder twee Neutronens (Tritium, överswor Waterstoff) hebbt. Dat heet denn Isotop. De Isotopen benöömt man mit een Tall, de achter dat Teken ut dat Periodensystem sett ward. So gifft dat vun’t Uran (U) Atomens mit 235 und mit 238 Protonens, de heten dann Uran 235 un Uran 238 oder, kott, U 235 un U 238.

Um den Kern suust de Elektronens. Een Element hett jümmers soveel Elektronens as Protonens. Anners ward dat Element een Ion. Denn is dat opladen un kann sik mit annere Elementen to’n Molekül tohoopdahn. Dat is denn en cheemsch Reaktschoon.

Just nah den Oorknall geev dat bloots de veer lichtesten Elementen, Waterstoff (um un bi 3/4), Helium (um un bi 1/4) un'n Tick Lithium und Beryllium. De sworeren Elementen bet to'n Iesen kummt ut de Steernen, de se mit Karnfusion tohoopsmolten hebben. Vunwegen disse Karnfusion kummt dat, dat de Steernen lüchten: In de Sünn to’n Bispill ward ut Waterstoff Helium. Dorbi blifft Energie över, de de Sünn denn afstrahlen deiht.

(mutt noch wieder mookt warrn)