Archaea

Archaea Fossiel voorkomen: Archeïcum — heden
Domein
Archaea Woese, 1990[1]
Belangrijke subgroepen[2][3]
Euryarchaeota DPANN Proteoarchaeota
Portaal    Biologie

Archaea (enkelvoud archaeon) vormen een domein van eencellige micro-organismen.^[4] Archaea zijn prokaryote levensvormen: ze hebben geen celkern en bevatten weinig andere cellulaire structuren. De archaea werden traditioneel geclassificeerd als bacteriën en kregen daarbij de naam archaebacteriën.^[4] Deze naam is onder microbiologen echter in onbruik geraakt.^[5] De cellen van archaea hebben een uiterst unieke moleculaire organisatie waardoor ze zich van de andere twee domeinen van het leven, de bacteriën en eukaryoten, onderscheiden.

Het genetisch materiaal van archaea komt op een aantal punten sterk overeen met dat van eukaryoten, evenals de manier waarop genexpressie plaatsvindt. Desondanks beschikken archaea over stofwisselingsroutes die geheel niet voorkomen bij bacteriën of eukaryoten, zoals methanogenese. In archaea komt ook geen vetzuursynthese voor, in tegenstelling tot zowel bacteriën als eukaryoten: de membranen van archaea zijn namelijk niet opgebouwd uit fosfolipiden, maar uit etherlipiden.

Archaea staan bekend om hun extremofiele levenswijze: sommige soorten kunnen in bijzonder onherbergzame omgevingen leven. De meeste archaea komen echter voor in meer gematigde habitats, zoals in oceanen en bodems. Ze vormen een belangrijke component van het microbioom in dieren en planten. Door hun morfologische diversiteit en unieke stofwisselingsvermogens spelen ze een verreikende rol in de mondiale ecologie.

1. ↑ (en) Woese, C.R., Kandler, O. & Wheelis, M.L. (1990). Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 87 (12): 4576–9. PMID 2112744. PMC 54159. DOI: 10.1073/pnas.87.12.4576.
2. ↑ (en) Williams TA, Szöllősi GJ, Spang A, Foster PG, Embley TM (2017). Integrative modeling of gene and genome evolution roots the archaeal tree of life. PNAS 114 (23): 4602–4611. DOI: 10.1073/pnas.1618463114.
3. ↑ (en) Castelle CJ, Banfield JF (2018). Major New Microbial Groups Expand Diversity and Alter our Understanding of the Tree of Life. Cell 172 (6): 1181–1197. DOI: 10.1016/j.cell.2018.02.016.
4. ↑ ^{a b} (en) Campbell, N. & Reece, J (2008). Biology - 8th Edition. Pearson International Edition. ISBN 0-321-53616-9. (Nederlandse vaktaalspelling volgens de bijbehorende Updated Dutch glossary).
5. ↑ (en) Pace NR (2006). Time for a change. Nature 441 (7091): 289. PMID 16710401. DOI: 10.1038/441289a.