Hooggerechtshof

Het hooggerechtshof of opperste gerecht is in diverse landen het rechtsprekend orgaan dat bovenaan staat in de rechtsprekende hiërarchie. Vaak kunnen rechtszaken waarbij cassatie wordt ingesteld in laatste instantie hier terechtkomen. Beslissingen van een dergelijk gerecht zijn binnen het rechtssysteem van de staat of het land niet aan te vechten.

Landen kunnen één hooggerechtshof hebben, zoals in onder meer Denemarken en Ierland het geval is, maar vaker heeft een land meerdere hooggerechtshoven, zoals België en Nederland.

Voor het toetsen van de geldigheid van wetten aan hun grondwet, hebben een aantal landen een apart constitutioneel hof. België richtte bij de tweede staatshervorming in 1980 het Arbitragehof op, dat in 2007 zijn naam veranderde in Grondwettelijk Hof. Ook bijvoorbeeld Duitsland (Bundesverfassungsgericht), Frankrijk (Conseil constitutionnel), Italië (Corte costituzionale), Luxemburg (Cour constitutionnelle), Oostenrijk (Verfassungsgerichtshof) en Spanje (Tribunal Constitucional) hebben grondwettelijke hoven.

Andere landen, met name in het Anglo-Amerikaanse rechtssysteem ligt deze toetsingsbevoegdheid vaak wel bij het hooggerechtshof. Zo eigende het Amerikaanse Hooggerechtshof zich in de zaak Marbury v. Madison uit 1803 de bevoegdheid toe om wetgeving te toetsen aan de Grondwet van de Verenigde Staten.

Sommige landen, waaronder Nederland, kennen in het geheel geen grondwettelijk toetsingsrecht, hoewel de werking van een wet in die landen vaak wel aan internationale verdragen getoetst mag worden.

Voor lidstaten van de Europese Unie geldt dat waar een regel van Europees recht deel van een geschil uitmaakt beslissingen van de nationale rechter, en dus ook van het hooggerechtshof, in overeenstemming moeten zijn met de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Bovendien heeft ook de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens invloed op de rechtspraak van de Europese hooggerechtshoven.