Italiaanse gemeente

Voor de comune, als meervoud van de Roemeense gemeente, zie Comună

Een Italiaanse gemeente of comune (Italiaans, mv: comuni) is een bestuurlijke indeling in Italië, gelijkaardig aan de Belgische of Nederlandse gemeente.

Het is de derde bestuurslaag van Italië, na de regione (regio, mv: regioni) en provincia (provincie, mv: province), provincies dewelke soms ook het statuut van città metropolitana (metropolitane stad) hebben. De comune kan ook na toelating van de Italiaanse staat de titel città (stad) dragen.

Hoewel elke gemeente behoort tot een provincie, treedt de provincie wel niet op als tussenpersoon in de betrekkingen van de gemeente met de regio en de regio of provincie treedt ook niet op als tussenpersoon in de betrekkingen van de gemeente met de staat, aangezien de gemeente, begiftigd met rechtspersoonlijkheid, directe betrekkingen kan hebben met de regio en met de staat. Alle bovengenoemde lokale overheden reguleren, met hun eigen regelgeving, in overeenstemming met het statuut, de algemene organisatie van kantoren en diensten, op basis van criteria van autonomie, functionaliteit en kosteneffectiviteit van het beheer en volgens de principes van professionaliteit en verantwoordelijkheid.

De functie van de gemeente wordt beschreven in art. 114 van de grondwet van de Italiaanse Republiek, en wordt door meerdere andere wetten verder verfijnd. Een gemeente die op basis van de geconstateerde antropogeografische omstandigheden bestaat uit duidelijk te scheiden delen, moet ook worden onderverdeeld in frazioni, die op hun beurt ook een beperkte autonomie kunnen hebben. Bij grote gemeentes met minstens 250.000 inwoners is er een onderverdeling in circoscrizioni verplicht, en bij gemeentes met 100.000 tot 249.999 inwoners facultatief, waarbij een circoscrizione een aantal van de taken opneemt die bij kleinere gemeentes veelal op gemeentelijk bestuursniveau worden geregeld. Circoscrizioni gelden daarbij ook als aparte kiesdistricten. Bij fusiegemeentes, kan het gemeentebestuur ervoor kiezen de voormalige gemeenten het statuut van municipio toe te kennen, als een derde vorm van subgemeentelijke indeling.

In de autonome regio Valle d'Aosta wordt een comune zowel in het Frans als in het Italiaans officieel ook een comune genoemd. De plaatsnamen zelf zijn allemaal Frans, behalve de hoofdstad Aosta/Aoste, die ook de enige città of ville in de regio is.

In de provincie Zuid-Tirol geldt dat de comuni in het Duits worden aangeduid als

• Gemeinde, voor gemeenten die niet de titel van stad hebben gekregen;
• Stadtgemeinde, voor gemeenten die de titel van stad hebben gekregen;
• Marktgemeinde, gereserveerd voor gemeenten die al de titel Marktgemeinde genoten in het Oostenrijks-Hongaarse rijk, vóór de annexatie van Zuid-Tirol bij het Koninkrijk Italië na de Eerste Wereldoorlog. Na de Tweede Wereldoorlog nam de regionale regering de toekenning van deze titel over, waardoor deze werd toegekend aan gemeenten met ten minste 5 000 inwoners. De Italiaanse vertaling is "borgata".

Van de 116 Zuid-Tiroolse gemeenten hebben er 16 de titel van Marktgemeinde en 8 die van Stadtgemeinde.