John von Neumann

John von Neumann, Hongaars: Neumann János (Boedapest, 28 december 1903 - Washington D.C., 8 februari 1957) was een Hongaars-Amerikaanse wiskundige, die behalve op vele deelgebieden van de wiskunde, ook in de natuurkunde, computerwetenschappen, informatica en economie zeer belangrijke bijdragen leverde. Hij was onder ander actief in de verzamelingenleer, de functionaalanalyse, de kwantummechanica, de operatorentheorie, de ergodentheorie, de continue meetkunde, economie en speltheorie, informatica, numerieke analyse, hydrodynamica (van explosies) en statistiek.

John von Neumann wordt algemeen beschouwd als een van de grootste wiskundigen uit de moderne geschiedenis.^[1] De wiskundige Jean Dieudonné noemde Von Neumann "de laatste van de grote wiskundigen",^[2] terwijl Peter Lax hem als de persoon met de meest "angstaanjagende technische bekwaamheid" beschreef en hem het "fonkelende intellect" van de eeuw noemde.^[3] Zelfs in het Boedapest dat rond de vorige eeuwwisseling aan de lopende band genieën produceerde, zoals Theodore von Kármán (geb. 1881), Leó Szilárd (geb. 1898), Eugene Wigner (geb. 1902), en Edward Teller (geb. 1908), viel zijn genialiteit al op.^[4]

Von Neumann was een pionier bij de toepassing van de operatortheorie op de kwantummechanica, in de ontwikkeling van de functionaalanalyse, een zeer belangrijk lid van het Manhattan Project en het Institute for Advanced Study in Princeton (als een van de vijf oorspronkelijke stafleden), en een sleutelfiguur in de ontwikkeling van de speltheorie^[5] en het concept van cellulaire automaten en de universele constructor. In een korte opsomming van feiten over zijn leven die hij opstelde voor de Amerikaanse Nationale Academie van Wetenschappen, verklaarde hij "Het deel van mijn werk dat ik als het meest essentiële zie is dat van de kwantummechanica, die zich vanaf 1926 vanuit Göttingen ontwikkelde en vervolgens in Berlijn in 1927-1929. Ook mijn werk over verschillende vormen van de operatortheorie, in Berlijn (1930) en in Princeton (1935-1939); over de ergodische stelling, Princeton (1931-1932)." Samen met Teller en Stanislaw Ulam werkte Von Neumann belangrijke, voor thermonucleaire reacties en de waterstofbom noodzakelijke, stappen in de kernfysica uit.

1. ↑ Impagliazzo, blz. vii
2. ↑ Dictionary of Scientific Bibliography, ed. C. C. Gillispie, Scibners, 1981
3. ↑ Impagliazzo, blz. 7
4. ↑ Doran, blz. 2
5. ↑ Nelson, David (2003). The Penguin Dictionary of Mathematics. Penguin, London, 178–179. ISBN 0-141-01077-0.