Kaspische Zee

Kaspische Zee
Locatie	omsloten door (met de klok mee vanaf noordwest) Rusland, Kazachstan, Turkmenistan, Iran en Azerbeidzjan
Zee	zoutmeer
Coördinaten	41° 0′ NB, 51° 0′ OL
Oppervlakte	371.000 km²
Diepte (max.)	1025 m
Diepte (gem.)	211 m
Saliniteit	1,2% ‰
Detailkaart
Zeegrenzen en olie- en gasvelden
Portaal    Geografie

De Kaspische Zee (Perzisch: دریای مازندران; Daryâ-ye Mâzandarân; "Zee van Mazandaran", Russisch: Каспийское море; Kaspiejskoje more) is een door land omsloten zoutmeer op de grens van Europa en Azië. Met zijn oppervlakte van 371.000 km² is ze het grootste meer van de wereld. Vanwege deze grootte en het zoute water wordt het meer getypeerd als een zee. Door de oude kustbewoners werd het beschouwd als een oceaan, mogelijk vanwege het zoutgehalte en de ogenschijnlijke grenzeloosheid. Er zijn geen uitstromende wateren uit de Kaspische Zee, daarom is het een endoreïsch bekken. De zee is vernoemd naar de Kaspiërs.

De voornaamste rivieren die de zee voeden zijn de Wolga, de Oeral, de Terek en de Koera. Per jaar voeren deze zo'n 350 km³ zoet water af naar de zee. De Wolga levert met 80% hiervan het grootste deel.^[1] Omdat er geen uitgaande rivieren zijn maar er veel water verdampt, stijgt geleidelijk het zoutgehalte van het water. De saliniteit (het zoutgehalte) bedraagt ongeveer 1,2%, iets meer dan een derde van het gemiddelde zoutgehalte van de oceanen (3,5%). In het noorden, waar de meeste rivieren in de zee uitmonden, is de saliniteit ongeveer de helft van het gemiddelde.^[1]

Het oppervlak van de Kaspische Zee is iets kleiner dan de Zwarte Zee, maar de zee is veel minder diep. De zee bevat ongeveer 77.000 km³ water, veel minder dan de ruim 500.000 km³ van de Zwarte Zee.^[1] De zee is het diepst, maximaal 1000 meter, in het zuidelijke deel en het noordelijke bekken is op de meeste plaatsen zeer ondiep, tussen 4 en 25 meter. De beide bekkens worden gescheiden door een ondieper gedeelte dat de verbinding vormt tussen de schiereilanden Apsjeron (Azerbeidzjan) en Tsjeleken (Turkmenistan). Tot de zee behoort de nagenoeg afgesloten inham Garabogazköl in Turkmenistan.

De Kaspische Zee ligt in 2008 circa 28 meter onder de zeespiegel en daarmee ligt een groot deel van het kustgebied, waaronder de Kaspische Laagte, eveneens onder zeeniveau. Het waterpeil is geen constante: Rond het begin van Christelijke jaartelling lag het ongeveer acht meter lager dan rond 1975 en in de 13e eeuw was het acht meter hoger.^[1] Het waterniveau is sinds 1990 met enkele centimeters per jaar afgenomen door de geringe hoeveelheid neerslag en stuwdammen die de watertoevoer vanuit de Wolga belemmeren. Volgens wetenschappers zal dit proces zich versnellen en zal het waterniveau met negen tot achttien meter dalen tussen 2020 en het jaar 2100.^[2] Bij een daling van 18 meter verliest de zee meer dan een derde van haar oppervlak, waarbij vooral het ondiepe, noordelijke deel droog zal vallen.^[2]

In het noorden van de zee heerst een landklimaat met koude winters en in het zuiden een subtropisch klimaat met een mediterraan karakter.^[1] Dit laatste resulteert in warme droge zomers en milde winters. In de winter zijn stormen niet ongebruikelijk en het noordelijk deel van de zee vriest dan dicht.^[1] De heersende noordenwind voert in de winter en voorjaar ijs naar het zuiden. De zomers zijn warm met weinig wind.

1. ↑ ^{a b c d e f} (en) Soviet Union: a geographical survey, uitgever: Progress Publishers, Moskou, 1976, p.44-46
2. ↑ ^{a b} Universiteit Utrecht Kaspische crisis: zinkende zeespiegel bedreigt biodiversiteit, economie en stabiliteit van de regio, 23 december 2020, geraadpleegd op 25 januari 2021. Gearchiveerd op 30 januari 2021.