Sirius

Sirius A / B

Posisjonen til Sirius (med sirkel rundt).
Observasjonsdata Epoke J2000.0      Ekvinoks J2000.0 (ICRS)
Stjernebilete	Den store hunden
Rektascensjon	06h 45m 08.9173s[1][2]
Deklinasjon	−16° 42′ 58.017″[1][2]
Tilsynelatande storleiksklasse (V)	−1.47 (A)[1] / 8.30 (B)[3]
Karakteristikk
Spektralklasse	A1V (A)[1] / DA2 (B)[3]
U−B fargeindeks	−0.05 (A)[4] / −1.04 (B)[3]
B−V fargeindeks	0.01 (A)[1] / −0.03 (B)[3]
Astrometri
Eigarørsle (μ)	RA: −546.05[1][2] mas/år Dek.: −1223.14[1][2] mas/år
Parallakse (π)	379.21 ± 1.58[1][5] mas
Avstand	8,60 ± 0,04 ly (2,64 ± 0,01 pc)
Absolutt storleiksklasse (MV)	1.42 (A)[6] / 11.18 (B)[3]
Bane[7]
Følgje	α CMa B
Omlaupstid (P)	50.090 ± 0.055 år
Store halvakse (a)	7.50 ± 0.04"
Eksentrisitet (e)	0.5923 ± 0.0019
Inklinasjon (i)	136.53 ± 0.43°
Lengda til oppstigande knute (Ω)	44.57 ± 0.44°
Perihel epoke (T)	1894.130 ± 0.015
Perihelargument (ω) (sekundær)	147.27 ± 0.54°
Detaljar
α CMa A
Masse	2.02[8] M☉
Radius	1.711[8] R☉
Luminositet	25.4[8] L☉
Overflategravitasjon (log g)	4.33[9] cgs
Temperatur	9,940[9] K
Metallisitet [Fe/H]	0.50[10] dex
Rotasjon	16 km/s[11]
Alder	2–3 × 108[8] år
α CMa B
Masse	0.978[8] M☉
Radius	0.0084 ± 3%[12] R☉
Luminositet	0.026[13] L☉
Overflategravitasjon (log g)	8.57[12] cgs
Temperatur	25,200[8] K
Andre namn
System: Dog Star, Aschere, Canicula, Al Shira, Sothis,[14] Alhabor,[15] Mrgavyadha, Lubdhaka,[16] Tenrōsei,[17] α Canis Majoris (α CMa), 9 Canis Majoris (9 CMa), HD 48915, HR 2491, BD −16°1591, GCTP 1577.00 A/B, GJ 244 A/B, LHS 219, ADS 5423, LTT 2638, HIP 32349. B: EGGR 49, WD 0642-166.[1][18][19]

Sirius er den mest lyssterke stjerna på nattehimmelen. Med ein synleg tilsynelatande storleik på −1,46, lyser ho nesten dobbelt så kraftig som Canopus, den nest mest lyssterke stjerna. Namnet «Sirius» kjem frå gammalgresk: Σείριος Seirios («gloande» eller «brennande»). Stjerna har Bayernemninga Alfa Canis Majoris (α CMa). Det som det nakne auga oppfattar som ei enkel stjerne er i røynda ei dobbeltstjerne, som består av ei kvit hovudseriestjerne med spektralklasse A1V, kalla Sirius A, og ein kvit dverg med spektralklasse DA2, kalla Sirius B. Avstanden mellom Sirius A og B varierer mellom 8,2 og 31,5 AU.^[20]

Sirius verkar lys både på grunn av den faktiske luminositeten og nærleiken til jorda. Med ein avstand på 2,6 parsec (8,6 lysår), som astrometrisatelliten Hipparcos målte,^[5][21][22] er Sirius-systemet ein av dei mest nærliggande naboane til jorda. For alle observatørar som er sør for 73 grader nord, er ho den mest nærliggande stjerna (etter sola) ein kan sjå med det nakne auga. Sirius flyttar seg sakte nærmare solsystemet, og lysstyrken vil auke noko dei neste 60 000 åra. Etter den tid vil avstanden auke igjen, men ho vil vere den mest lyssterke stjerna på nattehimmelen til jorda dei neste 210 000 åra.^[23]

Sirius A er nesten dobbelt så massiv som sola og har ein absolutt tilsynelatande storleiksklasse på 1,42. Ho er 25 gonger meir lyssterk enn sola^[8] men har langt lågare luminositet enn andre lyssterke stjerner som Canopus eller Rigel. Systemet er mellom 200 og 300 millionar år gammalt.^[8] Systemet bestod opphavleg av to lyssterke, blå stjerner. Den meir massive av desse, Sirius B, forbrende ressursane sine og vart ei raud kjempe, før ho kasta av seg dei ytre laga og kollapsa til den noverande tilstanden som ein kvit dverg for kring 120 million år sidan.^[8]

Sirius vert òg på folkemunne kalla «Hundestjerna», etter plasseringa i stjernebiletet Den store hunden.^[14] Den heliakiske oppgangen til Sirius markerte den årlege flaumen i Nilen i Det gamle Egypt og «hundedagane» om sommaren for grekarane i antikken, medan ho for polynesarane markerte vinter og var ei viktig stjerne for navigering kring Stillehavet.

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8} Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet SIMBADa
2. ↑ ^{2,0 2,1 2,2 2,3} Astrometrisk data av SIMBAD frå Hipparkos-katalogen, omfattar massesenteret til Siriussystemet. Sjå § 2.3.4, Volume 1, The Hipparkos and Tycho Catalogues, Europaan Space Agency, 1997, and the om Sirius i Hipparkos-katalogen (CDS ID I/239.)
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2 3,3 3,4} Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet McCook2006
4. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet Hoffleit1991
5. ↑ ^{5,0 5,1} Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet aaa474_2_653
6. ↑ For tilsynelatande storleik m og parallakse π, absolutt storleiksklasse M_v for Sirius A er gjeven av:

   ${\displaystyle {\begin{smallmatrix}M_{v}\ =\ m+5(\log _{10}{\pi }+1)\ =\ -1.47+5(\log _{10}{0.37921}+1)\ =\ 1.42\end{smallmatrix}}}$

   See: Tayler, Roger John (1994). The Stars: Their Structure and Evolution. Cambridge University Press. s. 16. ISBN 0-521-45885-4. 
7. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet VanDenBos1960
8. ↑ ^{8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8} Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet Liebert2005
9. ↑ ^{9,0 9,1} Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet Adelman2004
10. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet Qiu2001
11. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet Royer2002
12. ↑ ^{12,0 12,1} Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet Holberg1998
13. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet note-Luminosity
14. ↑ ^{14,0 14,1} Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet Allen1899
15. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet gingerich
16. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet Kumar2002
17. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet Spahn1996
18. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet SIMBADb
19. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet VanAltena1995
20. ↑ Referansefeil: Ugyldig <ref>-merke; ingen tekst vart gjeven for referansen med namnet Schaaf2008
21. ↑ Perryman, M. A. C.; Lindegren, L.; Kovalevsky, J.; et al. (July 1997), «The Hipparkos Catalogue», Astronomy and Astrophysics 323: L49–L52, Bibcode:1997A&A...323L..49P  CS1 maint: Explicit use of et al. (link)
22. ↑ Perryman, Michael (2010), The Making of History's Greatest Star Map, Heidelberg: Springer-Verlag, doi:10.1007/978-3-642-11602-5 
23. ↑ Sky and Telescope, April 1998 (p60), basert på utrekninga frå Hipparcos-data.