Capitalisme

Lo capitalisme es un sistèma economic e sociau basat sus la proprietat privada dei mejans de produccion, sus l'entrepresa privada e sus la libertat dau mercat. Aparegut a la fin de l'Edat Mejana dins lei centres marchands europèus, se desvolopèt gràcias au « Grand Comèrci » e a la colonizacion. La Revolucion Industriala dau sègle XIX li permetèt de s'establir solidament en America dau Nòrd e en Euròpa. Pasmens, aqueu desvolopament favorizèt tanben aqueu dau comunisme e lei doas ideologias s'afrontèron durant la màger part dau sègle XX fins a l'afondrament dau blòt comunista a la fin deis ans 1980. Dempuei aquela data, lo capitalisme es vengut lo sistèma economic predominant au nivèu mondiau.

Existís diferentei tendàncias au sen dau capitalisme. Se distinguisson principalament en foncion dau ròtle fisat a l'Estat. Dins lei concepcions pus dirigistas (keynesianisme), leis autoritats dèvon intervenir dirèctament dins leis afaires economics per contraròtlar leis efiechs dau mercat e l'Estat pòu se comportar coma un entreprenaire en fondant ò en crompant de companhiás. Au contrari, lo ròtle dau govèrn dèu èsser limitat ai missions regalianas per lei tenents dei visions pus liberalas dau capitalisme (liberalisme) que condamnan estrictament tota temptativa dirècta de l'Estat per influenciar l'economia. Divèrsei prepausicions intermediàrias existisson fixant a l'Estat la mission d'assegurar lo quadre legau e sociau permetent l'existéncia e lo desvolopament dau capitalisme sensa i intervenir dirèctament (neoliberalisme, ordoliberalisme...).